Andvari - 01.01.1944, Page 50

46
Þorkell Jóhannesson
ANDVARI
urt tjón. Hitt mun og hafa vegið allþungt, að hún vildi þókkn-
ast verzlunarstéttinni dönsku yfirleitt. En til hennar þurfti hún
um þessar rnundir oft að leita í fjárþröng ríkisins, eins og
löngum fyrr og síðar.
Enn olli það óánægju hjá landsmönnum, að verzlunin var
nær alveg í höndum Dana. Hafði stjórnin lítið eða ekkert gert
til að sluðla að því, er breytt var til um verzlunarlagið, að is-
lenzkir menn fengi aðstöðu til þess að hefja verzlun. Hafði
þó áður margt verið um það rætt, hve nauðsynlegt það væri
þjóðinni að eignast þátt í sinni eigin verzlun, enda beinlínis
gefið fyrirheit um það í konungsúrskurðinum 18. ágúst 1786,
að íslendingum yrði gefinn kostur á að eignast skip, liús og
önnur verzlunartæki konungsverzlunarinnar, er hún hætti.
Höfuðatriði almennu bænarskrárinnar var það, að rýmkað
yrði verzlunarfrelsið: Verzlunin gefin frjáls við allar þjóðir, og
hitt eigi síður, að rýmkað yrði um viðskipti innanlands. En
eins og komið var, vöklu kaupmenn hver yfir öðrum, og mein-
uðu allra-nauðsynlegustu umbætur á viðsluptalaginu eftir
föngum, ef þeir héldu, að hagsmunum sínum væri þá betur
borgið. T. d. ef kaupmaður lét gera fiskverkunarstöð utan kaup-
túns, til hagræðis bændum. Allt slíkt var kært og venjulega
bannað af stjórninni. En auk þess kvartar bænarskráin í senn
um ofríki og vanmátt kaupmannanna, vöruskort, vörusvik,
o. s. frv., og var boðið að sanna þetta með næguin vitnum.
Ekkert af þessu vildi stjórnin heyra, og segir hreinskilnislega
í svari sínu til landsmanna, að ekki komi til mála að rýmka
verzlunarfrelsið, því að slíkt yrði kaupmönnum til tjóns.4) Má
segja, að hér gerði stjórnin ekki endamjótt við kaupmennina.
Hún hafði í öndverðu afhent þeim eignir konungsverzlunar-
innar með vægum kjörum, en veilt þeim síðan ýmis hlunnindi.
()g loks lók hún sér fyrir hendur að gæta þeirra við samkeppni,
en lagði reiði á þá menn, er vildu sanna henni, að verzlunarlag
þetta væri skaðlegt framförum þjóðarinnar.
Því verður ekki neitað, að sjálf bænarskráin og svo deilurit
þau, er af henni spunnust, voru mjög harðorð í garð kaup-