Andvari - 01.01.1913, Page 138
76
Samband Danmerkur og íslands
sér stakk eftir vexti. Hin orsökín er fólgin í þvi,
að ísland liefir eigi í framkvæmdinni verið frjáist
land og fullveðja (fullvalda ríki). En því er eins
varið með heila þjóð eins og með einstaklínginn:
Frelsi og fullveðjan er undirstaða framtakssemi, dugn-
aðar og fjárhagslegrar velgengni. Sakir hvers eru
Englendingar öndvegisþjóð heimsins? Það kemur af
engu öðru en því, að þeir, svo öldum skifti, nulu
miklu meira frelsis en allar aðrar stórþjóðir Norður-
álfunnar.
6. Fœðingjarétiur. Islendingar og Danir í Dan-
mörku og Danir og íslendingar á íslandi njóta að
lögum fulls jafnréttis. Eg hygg, að ákvæði þessu
sé ávalt fylgt á Islandi skilyrðalaust, en í Danmörku
er það stundum skilyrðum bundið. Dæmi þeirra
Jóns Sigutðssonar og Gísla háskólakennara Brynjólfs-
sonar sýna skihnála þessa. Jón hafnaði skilmálun-
um (Bréf J. S. bls. 194 og miklu víðar), en Gísli
varð að ganga að þeim. Ríkisþing Dana veitir með
lögum fæðingjarétt í Danmörku, á íslandi og í öðrum
löndum Danakonungs. En alþingi getur alls eigi
veitt fæðingjarélt á íslandi. Þetta er mesti ójöfnuður.
7. Háskólinn í Kaupmannahöfn. Eins og kunn-
ugt er, þá fá íslenzkir stúdentar styrk til að stunda
nám við háskólann í Höfn. Þetta var eðlilegt og
sjálfsagt, meðan íslendingar sjálíir liöfðu eigi komið
sér upp háskóla. Og Danmörk hafði meiri hag af
þessu en ísland. Með þessu var loku skotið fyrir
það, að íslenskir stúdentar leituðu sér mentunar við
háskóla annara þjóða. Danmörk ein lialði þannig
hönd í bagga með mentun íslenzkra embæltismanna.
En þeir hafa yfirleitt verið styrkasta stoð Dana á Is-
landi. Það var því eðlilegl, að stjórn Dana berðist