Menntamál - 01.04.1937, Síða 14

8
MENNTAMÁL
þá er hin sanna framför,hvað refsingar snertir,ekki fólg-
in í því, að dregið sé úr sársauka liins innra andsvars (eða
samvizkuhits) harnsins við refsingunni, sem kemur fyrir
yfirsjónina. Þvert á móti: eftir þvi sem hegningin verður
hið ytra mildari, verður liún að verða liið innra sárari.
Annars dofnarmaðurinn siðferðilega. Flestirmenn,sæmi-
lega gerðir, munu minnast þess, að hin álirifamesta hegn-
ing, sem þeir urðu fyrir, var livorki í því fólgin, að uátt-
úran sjálf hefndi sin á þeim sökum óvarkárni þeirra eða
ills verknaðar, né hörð refsing og hrottaleg af mannanna
hálfu, heldur sorg sú og vonhrigði, er þeir hafa hakað
ástvin sínuxn með vondu framferði. Þau vekja lijá mann-
inum einlægasla iðrun, sterkastan vilja og mestan mátt
til að hetra sig.
Ein frægasta kenning, sem til er um refsingar barna, er
eflir enska heimspekinginn H. Spencer. Spencer álítur,
að refsingin eigi aðeins að vera fólgin í eðlilegri afleið-
ingu misgerðarinnar. Hann gengur út frá þvi, að hinn síð-
asti prófsteinn á hegðun manna sé hamingjan eða óliam-
ingjan, sem hún veldur: Gott verk er gott vegna þess
að það hefir góðar afleiðingar, og vont verk er vont
vegna þess að það hcfir vondar afleiðingar. Verkin dæm-
ast, segir hann, eftir afleiðingum þerra. Dæmi: Hví telj-
um vér ofdrykkju löst? Vegna hinna illu afleiðinga henn-
ar, sem bæði kemur niður á drykkjumanninum sjálfum,
sem eyðileggur sig líkamlega og andlega, og síðan niður
á fjölskyldu hans og loks á öllu þjóðfélaginu. Ef ofdrykkja
hefði ekki þessar skaðsamlegu afleiðingar, myndum vér
þá telja hana vonda? Ef þjófnaður væri eins þægilegur
fyrir þann, sem stolið er frá, eins og fyrir þjófinn. þá væri
þjófnaður ekki talinn til afhrota. Á þessari skoðun um eðli
siðgæðisins, hyggir svo Spencer refsingarkenningu sína.
1) Herbert Spencer: Education: intellectual, moral, and physi-
cal. 1861.