Menntamál - 01.04.1937, Blaðsíða 26

20
MENNTAMÁL
neituninni, lieldur fyrst og fremst í hækkandi gildi ástæð-
anna lil verkanna cða sjálfsafneitunarinnar. Ung-
lingurinn getur t. d. neitað sér um margt af nízku og
ágirnd. Hnan gelur verið sparsamur til að kaupa sér
til eigin þarfa ýmislegt gagnlegt^ sem liann vanhagar um
en hefir engin tök á að veita sér annars: bækur, föt og
fleira. Loks getur hann varið peningum þeim, sem hann
safnar með sparsemi sinni, til að hæta úr hrýnum þörf-
um vandamanna sinna og vina eða til að gleðja þá.
Sparsemin hefir ekki sama siðferðisgildi í þessum tilfell-
um og her vott um ólíkt upplag. Vegna þessarra ástæðna
og annara þvílíkra verður uppalandinn ofl að neita sér
algerlega um að beita ýmsum refsingum og ávitum.
Tökum sem dæmi: Unglingur hefir einlivern hlægilegan
eða ókurteislegan kæk. Hann er dreginn sundur i háð-
inu. Þar sem flestir unglingar eru mjög næmir fyrir háði
og særast inn í innstu hjartataug, ef þeir finna, að hlegið
er að þeim, þá er nærri víst, að þeir gera allt, sem þeir
geta til að venja sig af kæknum. En þessi refsingar- eða
ávitunarháltur gelur unglingum aldrei virzt sprottinn af
göfugum hugsunarhætli. Hann getur vcrið þakklátur fvrir
að losna við kækinn, en mjög lengi5 jafnvel löngu eflir að
hann er orðinn fullorðinn gelur hann borið leyndan kala
til mannsins sem ávitaði hann á þenna hátt.
II. Umbun.
Hinn siðferðilegi kjarni barnarefsinganna er, eins og
vér höfum séð, fólginn í ávitun eða vanþóknun uppaland-
ans. Ávítur, bann og refsingar eiga alltaf milcinn þátt í
siðferðilcgu uppeldi barnsins. Nú cr auðsætt, að ekki
nægir að bindra barnið að gera það sem illt er og
koma inn hjá því andstyggð á vondum verlcum. Það
verður líka að örva, hvetja það til að gera það, sem gott
er og eflirsóknarvert. Til þess eru noluð viðurkenning,
hól. verðlaun eða umbun í ýmsum myndum.