Kirkjuritið - 01.01.1944, Blaðsíða 65

Kirkjuritið. Viðhorfið til kirkjunnar fyr og nú.
59
þar var ákveðið, að viss hluti tíundagjaldsins gengi lil
fátækra. Áður en kristnin kom til sögunnar, velgdi mönn-
um jafnvel ekki við því, að leysa þessi mál á þann mann-
úðlega hátt að hera ung börn fátæklinganna og örvasa
gamalmenni út á kaldan klakann og láta þau verða þar
heldauða eða hungurmorða.
Hver var brautryðjandinn í bókagerð okkar fslend-
inga og' lagði grundvöllinn að sköpun gullaldarbók-
mennta vorra? Það var kirkjan. Með kristindóminum
harsl ritlistin liingað til lands. Rúnir þær, er sumir land-
námsmenn þekktu og kunnu, voru svo ófullkomnar, að
um enga bókagerð gat verið að ræða með þeirri aðferð.
Fyrsta sagnritið, sem skráð var hér á íslenzka tungu, að
því er menn bezt vita, var liin fræga íslendingabók, er
Ari prestur Þorgilsson ritar á öndverðri 12. öld, beinlínis
fyrir áeggjan og' að ráði biskupanna beggja. Síðar verða
svo klaustrin miðstöðvar fræðiiðkana og sagnritunar,
og má vafalaust telja, að þar hafi verið skráð og varð-
veitt margt það, sem vér nú teljum til ágætustu gimsteina
fornbókmennta vorra. Þótt veraldlegir höfðingjar, svo
sem Snorri, tækju einnig að leggja slund á sagnritun, er
vafalaust, að sú lireyfing á fyrstu rót sína að rekja til
kirkjunnar og áhrifa þaðan, heinna og óbeinna.
Hverir voru það, sem fyfstir hófust handa um það
að fá prentsmiðju hingað til lands og hyrjuðu fyrstir
bókaútgáfustarfsemi ?
Það var kirkjan, eða hiskupar hennar, sem þar steig
fyrst stærsta og þýðingarmesta sporið, sem stigið hefur
verið í menningarátt á þessu landi. Fyrir forgöngu kirkj-
unnar voru hinar fyrstu prentsmiðjur fengnar til lands-
ins og' prentun og' útgáfa islenzkra bóka hafin.
Víkjum að skólamálunum. Hverir höfðu þar for-
ustu, forgöngu og framkvæmdir? Það var kirkjan, kirkj-
an fyrst og fremst. Það varð hlutverk kirkjunnar að
koma á fót skólum í þessu landi og reka þá um margra
alda skeið. Var hér ekki eingöngu að ræða um lærða