Kirkjuritið - 01.12.1972, Page 88

framan voru hornin lögð út af eins
og nú tíðkast á jökkum og frökkum.
Stundum var kraginn uppstandandi
að aftan, en stundum var hann lagð-
ur niður og þá mjög breiður, til
skrauts. Hin þýzka hempa náði niður
á ökla og af því er nafn hennar,
„Talar", dregið (talus = ökli). Erm-
arnar voru venjulega mjög efnismikl-
ar, vídd þeirra gat orðið allt að einn
metri. Stundum voru þœr með rauf
frá handarkrika og fram úr, svo að
prestur gœti smeygt hendinni úr
þeim, ef þœr hindruðu störf hans.
Efni þeirra var venjulega slétt ullar-
efni, en gat verið damask eða brók-
aði.
Hér var hempan hneppt upp t háls
og slétt að framan, en rykkt fyrir
neðan herðalista að aftan. Hálsmál
hennar var venjulega bryddað eða
með kraga líkt og nú er á skyrtum.
Aður notuðu hina dönsku hempu
varla aðrir en þeir, sem hlotið höfðu
menntun í Danmörku, en þegar klœð-
skerar tóku við hempusaumi, héldu
þeir sig við hið danska snið. Hin
danska hempa hefur ekki herðalista,
heldur fellingarstakk efst í miðju
baksins til að fá nœga — og oft
of mikla — vídd í bakið. Auk þess
hefur hún vœngi að framan með
stífum kanti, sem rís upp fyrir aftan
hnakkann og myndar þar uppstand-
andi kraga. Þetta snið mun fram
komið á 18. öld. Óljóst er um tildrög
þess, en líklegt er, að það sé runnið
frá mönnum, sem ekki gerðu ráð
fyrir messuklœðum. Þessi danska
hempa er svipmikil flík og ekki ó-
lagleg. En hún hefur þá ókosti, að
hún er þung og erfið og fer afar
illa undir messuklœðum. [ rauninm
er hún alls óhœf undir þeim. Hemp-
an varð ekki sérstök fyrir presta fyrr
en aðrir aflögðu hana. Pípukragi sa
eða „mylluhljól", sem fylgir hinni
dönsku hempu, var um siðaskipÞ
prjál aðalsmanna, hirðmanna °9
embœttismanna á Englandi og Nið-
urlöndum. Prestar á Norður-Þýzka-
landi munu fyrstir presta hafa tekið
hann upp á þeim tímum, þegar þe,r
fundu sig fremur embœttismenn rík-
isins en þjóna kirkjunnar. Einnig þeir
fara mjög illa við messuskrúða. Krag-
ar þessir urðu ekki algengir hér a
landi fyrr en milli 1920 og 30.
Áður tíðkuðust svonefndir „spað-
ar". Þeir eru leyfar af hvítum háls-
klúti, sem hnýttur var að framan-
Spaðar þessir eru víða notaðir °9
ekki aðeins af prestum. Lútherskir
prestar nota þá, nema Danir °9
Norðmenn, einnig sumir anglikanar<
presbyterar, reformertir, sumir rom-
versk kaþólskir og rabbíar. Auk þesS
nota þá kanadiskir lögmenn °9
starfsmenn þeirra, enskir kórdreng1
og fleiri.
Áður en hempan kom til, var ann-
að fat stundum notað undir messU
klœðum. Það kallaðist messufata
stakkur eða skrýðingarkufl. Fat þettcl
heyrði ekki skrúðanum til, en
notað í stað ytri klœða prests, ^
þess að skrúðinn óhreinkaðist ekki
þeim. Hvorki var messufatastakkur ,
hempa talin messuklœði °g Þv,
voru þessar flíkur ekki vígðar
heldur fylgdu þeim sérstakar bcenl
Eftirtalin klœði eru hin eigin'e^
messuklœði.
374