Eimreiðin - 01.07.1924, Qupperneq 122

314
RITSJÁ
EIMREIÐIN
þess sem hinir útlendu haupmenn sugu hana vægðarlaust. Höfundurinn
kemst að þeirri niðurstöðu, að landsleigan eða fastar tekjur konungs af
landinu á þessu tímabili, hafi verið árlega um 800 kýrverð. Auk þess
hafði konungur óvissar tekjur af landinu, sem numið hafa árlega álitlegr1
upphæð. Og stundum mun hlutur höfuðsmanna hafa verið alt að því eins
mikill eins og Iandsleigan. Sjá XI. kap., bls. 202.
I síðari hluta I. þáttar er lýst afskiftum konungs af löggjöf landsins,
dómsvaldi og stjórngæzlu á sama tíma, jafnframt því sem saga konungs-
fulltrúanna er rakin. I kaflanum um löggjöf landsins er ítarlega rætt um
afstöðu alþingis gagnvart konungsvaldinu og sýnt með dæmum, hve fas(
alþingi hélt við rétt sinn um löggjöf, þrátt fyrir gerræði konungs og um'
boðsmanna hans, sem ærið vildi úr hófi keyra stundum. Er þessi hiuh
bókarinnar einna skemtilegastur, þótt ekki valdi þar um efnið eingöngu-
sem víða er æði dapurlegt, heldur meðferð þess.
Þátturinn um Ouðbrand biskup Þorláksson er um leið saga landsins
inn á við á ofanverðri 16. öld og í byrjun 17. aldar. Segir fyrst af ***
Guðbrands, æsku hans, námi, fyrstu starfsárum og erfðatilkalli. Þá er
greint frá tildrögum þess, að hann tekur við biskupsdómi að Hólum °S
fyrstu biskupsárum hans, heimilishögum og viðskiftum við Svalbarðs-
menn, skiftum hans við konung og alþingi, afskiftum hans af verzlun
Iandsins, kirkjustjórn, skólahaldi o. s. frv. Verður, sem nærri má geta>
víða við að koma, er lýsa skal Guðbrandi, því víða var hann viðriðinn
mál samtíðar sinnar og stóð oft I stórræðum.
Að sjálfsögðu verður ekki um það dæmt hér, hve vel höfundinum
hefur tekist að gera upp á milli heimilda, skilja þær og hagnýta. Til þess
þyrfti meira en fljótlegan yfirlestur og aðgang að heimildunum sjálfum-
Hitt dylst ekki, að höfundurinn hefur gert sér afarmikið far um að nota
öll fáanleg skjöl og skilríki, og er það ekkert smáræðisverk, sem fólgið
er í allri þeirri könnun skjala og rita, sem er nauðsynlegur undanfar1
við samning slíkrar bókar sem þessi er. Bókin er dýrmætur fengur ðll-
um þeim, sem sögulegum fræðum unna og varpar ljósi yfir fjölmargt 1
sögu vorri, sem til skams tíma hefur verið lítt þekt eða ekki.
Páll Eggert Olason ritar gott, kjarnyrt mál, dálítið þunglamalegt 3
köflum, en fast og rökvíst. Prófarkalestur er betri en I meðallagi, þú'*
prentvillulaus sé bókin ekki með öllu. Sv. S.
VOLUSPÁ. Gefin út með skýringum af Sigurði Nordal. Fylgir Árbók
Háskóla íslands 1922—’23.