Eimreiðin - 01.10.1939, Page 89

eimreiðin
RITSJÁ
433
út frá þeim ritar hann siðan allítarlega um norrœna samvinnu, áfram-
haldandi og gagnkvæma líróun viðskiftanna á Norðurlöndum, sjálfstæði
Norðurlandanna og gagnrýnir nánar sænskt lýðræði, sérstaklega, eins og
l>að kemur höf. fyrir sjónir.
Bókin er einföld og liispurslaus greinargerð fyrir lifsskoðun þeirra
manna, sem trúa á athafnafrelsið og hinn skapandi mátt einstaklings-
ins, en hafa enga trú á hví, að ríki og bæjarfélög geti haft rekstur atvinnu-
fyrirtækja með höndum án þess að tjón liljötist af fyrir þegnana áður
e» lýkur. Hinar eilifu og endalausu nefndaskipanir hins opinbera, til
bess að ráða fram úr hverju máli, eru lionum hrein viðurstygð. „Engin
nefnd skálda eða málara hefur nokkru sinni skapað mikilfenglegt og
fagurt kvæði eða málverk. Alt það göfugasta og dýrmætasta i listinni er
einstaklingsins verk.“ Og auðvitað gildir þetta, að höfundarins áliti, eins
1 atvinnu- og viðskiftamálum eins og i skáldskap og listum. Það má ráð-
leggja þeim, sein trúa á mátt múgmenskunnar, að kynna sér bók þessa.
Bók Gunnars Bencdiktssonar kemur miklu viðar við en hók Wenner-
Grens. Það leynir sér ekki að höf. hefur lagt meiri stund á „humaniora“
en hagfræðileg vísindi, og fyrsta ritgerðin i þessu ritgerðasafni hans,
með hinum forn-semítiska titli Skilningstré góðs og ills, er um sið-
ferðileg vandamál i fortið og nútíð. Hér gerir höf. þá grein fyrir upp-
runa og eðli siðavitundar mannsins og siðgæðis, sem yfirleitt er liægt
vera honum sammála um, og jafnvel þó að lesandinn sé á þvcröfugri
skoðun við höf., þá er honum fengur að þvi að kynnast sjónarmiðum hans
°g l>vi, hvernig hann rökstyður þau. Höf. telur að hin siðferðilegu vanda-
mál hafi sennilcga aldrei verið eins djúptæk og áberandi og nú á tím-
Ul» af þeim tveim ástæðum, að stéttamótsetningarnar hafi sjaldan rist
eins djúpt og engin kúguð undirstétt hafi gert sér jafn ljósa grein fyrir
iiúgun sinni og nú. Fyrri ástæðuna er erfitt að fallast á fyrir þá, sem
minnast þess regindjúps, sem staðfest hefur verið milli stétta á ýmsum
eidri tímabilum sögunnar, og um dæmið, sem liöf. nefnir í þessari rit-
Serð (hls. 14—15) því til stuðnings, „að hér á landi sé nú á timum drepið
töluvert af fólki, einkum börnum, konum og gamalmennum", er það að
s°gja, að ég held að höf. lýsi sjálfum sér þar miklu ver en hann á skilið.
Höf- kemur, á einni af ferðum sinum meðal smælingjanna i höfuðstaðn-
nn>» til verkakonu með tvö smábörn vcik af lungnabólgu. Hún á lieima
1 köldum og rökum kjallara, er allslaus, ekki einu sinni til einn einasti
kolamoli. I.íf beggja barnanna getur oltið á því, livort hægt er að leggja í
°fninn hálftimanum fyr eða siðar. Höf. þýtur niður á skrifstofu fátækra-
nefndar, fær eftir nokkra vafninga að taka á móti peningum fyrir kol, en
sn kolapöntun, sem hann gerir fvrir þessa peninga, er „afgreidd í réttri
r°ð og eftir hentugleilcum lcolasala“, þvi liöf. fær enga peninga fyrir
'iukreitis bil, og kolin koma nokkrum tímum seinna en ella. Þannig
er dæmi höfundarins. Það er ekki sannfærandi, fyrst og fremst vegna þess,
‘*Ö ef Gunnar Benediktsson hefði verið sannfærður um, að hér væri um
llf e®a dauða að tefla fyrir börnin veiku, þá hefði liann sjálfur náð i
28