Eimreiðin - 01.10.1939, Side 90

434
RITSJÁ
EIMREIÐIN
kolin og jafnvel kveikt upp í ofninum, án alira heilabrota um siðferðileg
vandamál í sambandi við atburðinn. Hann einn vissi um ástandið, hafði
séð það með eigin augum, þekti allar aðstæður betur en sú, að lians dómi,
forherta fátækranefnd, sem bann sneri sér til. Hvers vegna vann liann
ekki miskunnarverkið sjálfur — og það tafarlaust?
Það yrðu áreiðanlega færri siðferðileg vandamál í heiminum, ef færri
segðu eins og Kain forðum: A ég að gæta bróður míns? En annars kann-
ast ég ekki við þá lýsingu á fátækranefnd Reykjavíkur, sem höf. gefur,
þó að ég liefði náin kynni af lienni og störfum hennar samfleytt um
þriggja ára skeið. iJetta var að visu fyrir sextán árum, og ég veit ekki
hvernig liún iiagar sér nú. En mér er nær að halda að böf. lýsi bæði
sjálfum sér og nefndinni ver í fyrnefndu dæmi en bæði hann og nefndin
eiga skilið. Og ég get ekki séð, að jafnvel þó að Jiið ráðstjórnarlega þjóð-
skipulag væri orðið rilcjandi bér á Fróni, eins og austur í Rússlandi, þa
geti ekki atburðir sem þessi og aðrir slíkir lialdið áfram að gcrast, vegna
ófullkomleika mannanna, sérga-ðis þeirra og skeytingarleysis fyrir ann-
ara kjörum.
Höf. telur sig lifa i skoðun en ekki trú, að því er snertir Jijóðfélags-
umbæturnar í Ráðstjórnar-Rússlandi og hina kommúnistisku kenningu.
í ritgerð, sem Iiann nefnir Hugtakafalsanir, ver Jiann alllöngu máli til
að hreltja þá skoðun, sem stundum gerir vart við sig, að kommúnisminn
og nazisminn séu trúarbrögð. Það kann vel að vera, að það orð sé full-
virðulegt um þessar stefnur, en bann virðist nota orðið í Jirengri merk-
ingu en almennast er. T. d. hefur trúin á annað lif alls ekki verið fyrir
liendi í öllum trúarbrögðum eða þá svo mikið aukaatriði, að hennar gætti
varla. Um þýðingu orðsins lýðræði ritar hann einnig langt mál, og er
þar mjög margt vel athugað, sem varpar birtu yfir jiað barla reikuJa
bugtak. En bitt er aftur á móti ógerningur að ætla að Jialda því fram, að
orðin taki ekki merkinga-breytingum Itynslóð fram af kynslóð. Það gera
þau einmitt í sifellu, eins og orðmyndunarfræðin sýnir bezt og sannar.
Þá eru ritgerðir um lielgi heimilisins, um kvenréttindi og um frið-
þægingarkenninguna, um hið kristilega drama, sem liöf. nefnir svo, en
það er aðallega saga hinna kristnu leiðtoga vorra innan básliólans, 1
dálítið kátbroslegu en ekki beinlínis fegrandi ljósi. Þá er löng ritgerð
um bók Guðm. G. Hagalíns, „Sturla i Vogum“, og um bók H. Iv. I.axness,
„Sjálfstætt fólk“, sem dæmd er að sama skapi dásamlegt skáldverk sem
„Sturla í Vogum“ er dæmd bið líðilegasta skáldverk. Hagalín liafði sem
sé sést yfir að skrifa sögu sína „út frá sjónarmiði sósíalismans, — þv' ai'i
það er sósíalisminn, einn, sem skilur rikjandi þjóðfélagslögmál". U°'iS
eru svo tvær varnar-ritgerðir fyrir Sameiningarflokk alþýðu, ritaðar af
þeim eldmóði, sem er einkenni trúlioðans þegar liann er sannfærður um
málsstað sinn og vill l'ylgja lionum fram til sigurs. Yfirleitt ber öll þessi
bók það með sér, að höf. er einlægur þjóðmálastefnu sinni og ber vöxt.
liennar og viðgang mjög fyrir brjósti.
Báðar þær bækur, sem hér liafa verið gerðar að umtalsefni saman, uru