Uppeldi og menntun - 01.01.1996, Qupperneq 47

SIGRÚN AÐ ALB J ARN ARDÓTTIR, KRISTJANA BLÖNDAL
höfðu hass, komið upp í um 13% árið 1984 frá því að vera um 6% árið 1970. Frá
1984 til 1989 lækkaði hins vegar hlutfall þeirra 10,-bekkinga sem neytt höfðu hass
og nam rúmlega 4% árið 1989. Það hlutfall hélst svipað 1992 (tæp 5%). Hins vegar
brá nú svo við að meðal 18 ára ungmenna höfðu mun fleiri prófað hass árið 1992 en
1989 (úr tæpum 7% í rúmlega 19%). Því vaknar sú spurning hvort slík aukning gæti
hafa átt sér stað í yngri aldurshópum á allra síðustu árum.
í rannsóknum hér á landi hefur verið lögð áhersla á að athuga áhættuhegðun
unglinga í tilteknum aldurshópum (sbr. ofangreindar kannanir). I þessari rannsókn
er hins vegar sömu einstaklingum fylgt eftir með um árs millibili, en slíkar rann-
sóknir á áhættuhegðun heyra til undantekninga hér á landi. Slíkt rannsóknarsnið
veitir mikilvægar upplýsingar um breytingar sem verða á áhættuhegðun sömu
unglinga á tilteknu tímabili og á viðhorfum þeirra til áhættunnar.
Gerð verður grein fyrir hlutfalli þeirra unglinga í grunnskólum Reykjavíkur
sem reykt hafa sígarettur og hass frá því að þeir eru í 9. bekk þar til þeir eru í 10.
bekk. Sá hópur unglinga, sem ekki hafði fiktað við reykingar (miðað við að hafa
aldrei prófað eða í 1-2 skipti) þegar fyrri könnunin var lögð fyrir en var byrjaður
við seinni fyrirlögn, var athugaður sérstaklega. Áhugavert þótti að bera saman
viðhorf þessa hóps til reykinga og þeirra sem ekki höfðu fiktað við reykingar í
seinni fyrirlögn. Með því móti var leitað svara við þeirri spurningu hvort þessir
tveir hópar hefðu ólík viðhorf til reykinga. Enn fremur var athugað hvort sá hópur,
sem nýlega var byrjaður að fikta, hefði önnur viðhorf til reykinga en hinir sem
lengur höfðu reykt (þ.e. þrisvar sinnum eða oftar þegar í 9. bekk).
Einnig var sá hópur, sem prófað hafði hass í 10. bekk en ekki í 9. bekk, athug-
aður með tilliti til reykinga og áfengisneyslu, annars vegar í samanburði við þá sem
aldrei höfðu prófað hass (hvorki í 9. né 10. bekk) og hins vegar við þá sem þegar
höfðu prófað hass í 9. bekk. Þannig var athugað hvort strax í 9. bekk mætti merkja
sérstakan áhættuhóp, auk þeirra sem þá þegar höfðu prófað hass.
Reykingar og hassneysla unglinganna voru jafnframt kannaðar með hliðsjón af
því hvort fram kæmi kynbundinn munur og stéttamunur. Auk þess voru reykingar
þeirra skoðaðar eftir fjölskyldugerð.
AÐFERÐ
Þátttakendur
Unglingar í öllum 9. bekkjum grunnskóla Reykjavíkur vorið 1994 tóku þátt í þessari
rannsókn. Ári síðar var sömu nemendum, þá í 10. bekk, fylgt eftir. Vorið 1994 voru
þátttakendur í rannsókninni 1293, 637 piltar (49%) og 656 stúlkur (51%). Svarhlut-
fall var 90%. Vorið 1995 náðist í 1083 unglinga af þeim sem tóku þátt í rannsókninni
árið áður, eða 84% þeirra. Svarhlutfall síðara árið var því 76% af þeim sem skráðir
voru í 9. bekk árið áður. Af þeim voru 528 piltar (49%) og 555 stúlkur (51%).
45