Uppeldi og menntun - 01.01.1996, Blaðsíða 107

RAGNHILDUR BJARNADÓTTIR
KYNFERÐI, JAFNRÉTTI OG ÞROSKI BARNA
Um viðfangsefni kennaranema
í Kennaraháskóla Islands
I greininni er pví lýst hvernig fjallað hefur verið um kynferði og jafnrétti á námskeiði í
þróunarsálarfræði fyrir fyrsta árs nema í Kennaraháskóla Islands. Tíundaðar eru helstu
áherslur í fræðilegri umfjöllun um tengsl kynferðis og proska og fjallað um það hlutverk
sem kennurum er ætlað samkvæmt lögum, að vinna gegn misrétti kynjanna. Einnig er lýst
athugun sem kennaranemar gerðu á árunum 1992-1994, markmiðum með athuguninni og
lagt mat á hvernig pau náðust. í greininni er lögð áhersla á mikilvægi pess að kennara-
nemar öðlist skilning á pví að ólík staða kynja í samfélaginu hefur áhrif á forsendur barna
til proska og menntunar
Á námskeiði í þróunarsálarfræði fyrir fyrsta árs nema við Kennaraháskóla íslands
er fjallað um alhliða þroska barna og kynntar helstu kenningar og rannsóknir sem
sett hafa svip sinn á þetta fræðasvið. Á undanförnum fimm árum hefur viðfangs-
efnið kynferði og proski verið meðal þeirra efnisþátta námskeiðsins sem sérstök
áhersla hefur verið lögð á. Á árunum 1992-1994 var eitt af verkefnum nemanna
atferlisathugun sem fólst í því að þeir skoðuðu samskipti og fyrirferð nemenda í
4.-7. bekk og lögðu mat á hvort um kynjamun væri að ræða.
Á síðastliðnum áratug hefur athygli fræðimanna beinst í auknum mæli að
kynferði sem áhrifavaldi á þroska barna. Erlendar kennslubækur í þróunarsálar-
fræði bera greinilega með sér breyttar áherslur í umfjöllun um tengsl kynferðis og
þroska. í stað þess að líta á kynferðið eingöngu sem líffræðilega staðreynd beinist
athyglin í auknum mæli að þeim kynbundnu félagslegu viðmiðum, væntingum og
fyrirmyndum sem hafa áhrif á atferli og persónulegan þroska barna og unglinga.* 1
Á Norðurlöndum hefur umfjöllun um kynferði og jafnrétti skipað veglegan
sess innan uppeldisgreina á seinustu áratugum og mótast af þeim viðhorfum að
kynjamisrétti í samfélaginu endurspeglist í skólastarfinu og að í skólastarfi megi
vinna gegn misrétti kynja og stuðla að auknu jafnrétti. Mikið hefur verið skrifað þar
um þetta efni. Norrænir starfshópar og stofnanir hafa staðið að ráðstefnum og
upplýsingamiðlun á þessu sviði. Fulltrúar frá Islandi hafa tekið virkan þátt í um-
ræðunni og var af hálfu menntamálaráðuneytisins unnið sérstaklega að stefnu-
Höfundur þakkar ritrýnum þarfar ábendingar.
1 í kvennafræðum hefur verið gerður greinarmunur á hugtökunum „kyn" (sex), sem hefur verið notað um
líffræðilegt ástand, og „kynferði" (gender) sem vísar til þess kynjamunar sem er af félagslegum toga. Þó kjósa
ýmsir að nota hugtakið kynferði sem yfirheiti, eins og gert er í þessari grein, þar sem erfitt er að greina á milli
líffræðilegra og félagslegra áhrifa á þróunarferlið (sjá m.a. Maccoby 1988:755).
Uppeldi og menntun - Tímarit Kennaraháskóla íslands 5. árg. 1996
105