Uppeldi og menntun - 01.01.1996, Blaðsíða 41

ÞÓRIR ÞÓRISSON
aðeins eina undantekningu frá frumgerð A-stílsins (1111) en A2 hefur tvær. Dæma-
kenningin spáir hinu gagnstæða. Samkvæmt henni eru dæmi lík hvert öðru ef ein-
göngu munar einu einkenni á þeim. Samkvæmt því eru A1 (1110) og A2 (1010) lík
dæmi, en A1 er sömuleiðis líkt B1 (1100) og B2 (0110). Vegna þessara líkinda (simil-
arity) með dæmum andstæðra hugtaka, spáir dæmakenningin að A1 muni valda
miklum ruglingi. A hinn bóginn spáir kenningin fyrir um færri villur á A2 þar sem
það sé líkt tveimur öðrum A-dæmum (A1 og A3) en líkist hins vegar engu B-dæm-
anna.
í þessari rannsókn flokkuðu aðeins 7% dæmahópsins og 9% einkennahópsins
A1 ranglega; 35% dæmahópsins og 36% einkennahópsins flokkuðu hins vegar A2
ranglega. Þar sem báðir hópar gerðu marktækt færri villur á A1 var ályktað að
nemendur beggja hópa flokkuðu eftir sérteknum einkennum og samanburði við
frumgerð hvors stíls. Þrennt studdi þessa niðurstöðu enn frekar: (a) A2 reyndist
meira ruglandi bæði í þjálfun og á eftirprófi; (b) nemendur voru marktækt óvissari
um flokkun A2, mælt með þeim þriggja þrepa vissukvarða sem fyrr var lýst; (c)
með sömu röksemdafærslu og höfð er um flokkun A1 og A2 hér að ofan benti
samanburður á dæmum A4 (1101) og A5 (0111) einnig til að nemendur hafi flokkað
eftir sérteknum einkennum og samanburði við frumgerðir stílanna.
UMRÆÐA OG SAMANTEKT
Það er alkunna að sumar námsgreinar byggjast á betur afmörkuðum hugtökum en
aðrar, til að mynda er nokkuð ljóst að hugtök í raungreinum eru að jafnaði betur
skilgreind en hugtök í listgreinum. Þegar Jerome Bruner setti fram þá áhrifamiklu
hugmynd á sjöunda áratugnum að námsefni og kennslu eigi umfram allt að byggja
á formgerð hverrar námsgreinar (1963), er líklegt að hann hafi haft í huga náms-
greinar sem greina megi í þætti á tiltölulega eðlilegan máta og kenna með afleiðslu
frá reglum og lögmálum er standast að öllu jöfnu.15 Reyndin varð hins vegar sú að
kennarar og námsefnishöfundar víða um lönd flykktust undir merki Bruners hvort
sem þeir kenndu „harðar" greinar eða „mjúkar", þ.e.a.s. hvort sem námsgreinar
þeirra voru vel eða miður til sundurgreiningar fallnar.16 Innan tónmenntarkennslu,
einkum hlustunarkennslu, leiddi kennslufræði Bruners til stóraukinnar áherslu á
hugtakanám og kennsluaðferða er byggðu á greiningu tónlistar í frumþætti sína.17
A síðustu árum hefur ofuráhersla á greiningu við almenningsfræðslu í listgreinum
verið gagnrýnd á þeirri forsendu að sundurgreining þeirra í fáeina frumþætti og
meginlögmál sé alltof mikil einföldun á margbrotnu eðli þeirra. Jafn líklegt sé að
kennsla sem byggist á slíkum einföldunum gefi nemendum alranga hugmynd um
eðli þessara greina (Elfland 1993).
15 Sem kunnugt er byggði Bruner (o.fl. 1956) kennslufræði sína á hugtakarannsóknum er tóku fyrst og fremst til
vel afmarkaðra hugtaka.
16 Til dæmis eðlis- og efnafræði í samanburöi við grein eins og tónlist sem í eðli sínu er mjög heildræn.
17 Hin nýja áhersla á sundurgreiningu tónlistar í frumþætti sína (hryn, tónhæð, hljóma, tónblæ, tónstyrk og form-
gerð ásamt undirhugtökum þessara meginþátta) kemur vel fram í Aðaltiátnskrá grutttiskóla. Tónmennt 1976 (og
óbreytt í tónmenntarhluta Aðalnámskrár 1989).
39