Uppeldi og menntun - 01.01.1996, Blaðsíða 112

KYNFERÐI, JAFNRÉTTI OG ÞROSKI BARNA
þátttöku í fjölskyldulífi" (sama rit og sjá einnig Guðnýju Guðbjörnsdóttur 1990). Ber
það ástand greinileg merki þess að uppeldis- og heimilisstörf njóta ekki mikillar
virðingar. Konur taka virkan þátt í atvinnulífi, en margt bendir til að ábyrgð á
heimilishaldi og fjölskyldulífi hvíli enn mjög á herðum þeirra og standi þá jafn-
framt í vegi fyrir þátttöku þeirra í stjórnmálum og ábyrgðarstöðum tengdum
„mótun samfélagsins". Ef kennarar ætla sér að sinna þessu verkefni verða þeir að
brjóta þær venjur sem ríkja í skólastarfi og einnig að leggja á sig vinnu við að móta
eigin námskrá og námsefni. Kennararnir eru auk þess sjálfir hluti þeirrar menn-
ingar sem er gegnsýrð af kynbundnum viðmiðunum og jafnvel fordómum sem
tengjast einmitt „virkri þátttöku í fjölskyldulífi, atvinnulífi og mótun samfélagsins
alls" og geta því átt erfitt með að greina vandann.
Ljóst er að kynbundin viðmið og einkenni þurfa engan veginn að vera neikvæð. I
Menning okkar er að nokkru leyti kynbundin, karlamenning og kvennamenning,
og þurfa börn einmitt að læra að virða menningu beggja kynja. En huga verður að
því að konur hafa alls staðar verið valdaminni en karlar og hefur menning þeirra og
virðing fyrir henni mótast af þeirri staðreynd. í skýrslu menntamálaráðuneytisins
er eitt af undirmarkmiðum að „konur, reynsla þeirra og kvennamenning verði gerð
sýnilegri en áður" - og tilgreint að stuðla þurfi að aukinni virðingu „bæði stúlkna
og drengja fyrir konum og því sem talið er kvenlegt" - m.a. til að auka sjálfsvirð-
ingu stúlkna og trú á eigin getu (Menntamálaráðuneytið 1990:15-17).
Misrétti kynja í skólastarfi getur birst í ýmsum myndum. Það getur falist í því
að annar hópurinn fær skilaboð, bein eða óbein, um að hann sé ómerkilegri eða
óæðri en hinn hópurinn; meðal annars vegna þess að annar hópurinn fær greinilega
meiri athygli eða hrós frá kennurum. Misrétti getur líka falist í því að þroskamögu-
leikar bæði stúlkna og drengja rýrast vegna kynbundinna væntinga og fordóma.
Hugsanlega beinir kennarinn nemendum ómeðvitað inn á ákveðnar brautir í námi,
hvetur börn eða letur eftir því hvers kyns þau eru. Slík samskipti leiða til þess að
menntun og þroska barna eru skorður settar. Þessar hömlur ganga þvert á þær
kröfur sem gerðar eru til einstaklinga í nútímasamfélagi, að þeir séu sveigjanlegir
og geti gengið inn í margvísleg hlutverk.
Nauðsynlegt er því að búa kennaranema undir viðfangsefni sem geta reynst
flókin. Þeim ber að kenna börnum að bera virðingu fyrir eigin kynferði og kyn-
bundinni menningu, en vera jafnframt á verði gagnvart þeim þáttum menningar og
félagsmótunar sem leiða til kúgunar eða niðurlægingar. Þeir verða að taka tillit til
þess að einstaklingsmunur er mikill, stúlkur eru afar ólíkir einstaklingar ekki síður
en drengir, og varhugavert að alhæfa um eiginleika hvors hóps um sig. Þess verður
að gæta að „allir einstaklingar, óháð kyni, njóti alhliða menntunar og fái hvatningu
til náms í samræmi við áhuga þeirra og þroska" (sama rit, bls. 15). Þær fyrirmyndir,
sem börn kynnast, t.d. í fjölmiðlum og námsefni, geta bent til þess að meðfædd hæfni
kvenna og karla til að takast á við margvísleg störf sé ólík. Þróun undanfarinna
áratuga hefur leitt í ljós hið gagnstæða og augljóst að breytileikinn innan hvors
hóps er mikill. Bæði konur og karlar hafa haslað sér völl á ýmsum sviðum, bæði í
námi og starfi - innan heimilis og utan - sem áður voru einokuð af gagnstæðu kyni.
Ef börn eiga að fá hvatningu til að njóta sín á sem flestum sviðum, óháð kyni, verða
110