Uppeldi og menntun - 01.01.1996, Síða 125

SIGURÐUR KONRÁÐSSON
KENNSLUEFNI í MÁLI
OG MÁLFRÆÐI Á UNGLINGASTIGI
Málfræðikennsla á unglingastigi í grunnskóla hefur lengi verið umdeild, og búast
má við að svo verði enn um sinn. Oft heyrist þeirri skoðun fleygt að hverfi kennarar
frá þeirri aðferð sem oftast er viðhöfð þegar t.d. kennslubók Björns Guðfinnssonar
(1958) er notuð, megi telja víst að slakað verði á kröfum. Nemendur læri enga
málfræði. Þetta viðhorf er vert að taka til athugunar. Verður málfræði einungis
kennd með reglum, flokkun orða, beygingu og röð þeirra í setningum? I Áðal-
námskrá grunnskóla (1989) er bent á aðrar leiðir og þeir sem sinna útgáfu kennslu-
bóka hjá Námsgagnastofnun leitast eðlilega við að feta þann stíg. Að undanförnu
hefur stofnunin gefið út margar bækur handa unglingastigi þar sem fjallað er um
málfræði og reyndar íslensku í víðara samhengi en hingað til. Hér er einkum átt við
bækur eins og Mályrkjubækurnar (eftir Þórunni Blöndal 1994, 1996), ásamt þremur
vinnubókum, Handbók um málfræði (eftir Höskuld Þráinsson 1995) og nokkuð
nýstárlega verkefnabók (eftir Pál Ólafsson 1995). Mikill fengur er í bókum þessum.
Enn má nefna eina bók, íslensku 10 (eftir Bjarnveigu Ingvarsdóttur 1995), en hún
virðist eiga að þjóna þeim fyrst og fremst sem æskja þess að beita hefðbundnum
aðferðum í málfræðikennslu.
Bækur Þórunnar Blöndal og Höskulds Þráinssonar eru greinilega samdar í
þeim tilgangi að brjóta upp hefðbundna kennslu í máli og málfræði. I Mályrkju-
bókunum er tvinnað saman málfræði og bókmenntum. Stuttir textar eru hafðir í
bland við verkefni í málfræði. Því eru ekki farnar troðnar slóðir þegar kemur til
kasta málfræði. Hún er hvort tveggja í senn skorin við nögl og einungis miðuð við
ákveðna texta og verkefni. Bók Höskulds svipar öðrum þræði til hefðbundinnar
kennslubókar í málfræði (þó án verkefna), en einnig er hugtökum raðað í staf-
rófsröð og þau skilgreind. Höfundur tekur rækilega fram í formála (Höskuldur
Þráinsson 1995:11-13) að bókina megi ekki nota sem kennslubók. Þeir sem lesa titil
bókarinnar velkjast ekki í vafa: Bókin er handbók, og slíkar bækur lúta öðrum
lögmálum en kennslubækur. Þau Höskuldur, Þórunn Blöndal og Páll Ólafsson
höfðu unnið saman að gerð tillagna um námsefni í móðurmáli á vegum Náms-
gagnastofnunar áður en framangreindar bækur voru samdar. Niðurstaðan varð sú
að „handbók ætti að gera það óþarft að hafa handbókarefni inni í þeim kennslu-
bókum sem þar voru gerðar tillögur um" (Höskuldur Þráinsson 1995:11). Kennslu-
bækurnar áttu að verða með svipuðu sniði og Mályrkjubækurnar. Bók Páls Ólafs-
sonar er safn verkefna sem miðað er við kennslubók Bjarnveigar Ingvarsdóttur
(1995). Full ástæða er til að geta hennar í þessu samhengi því verkefnin eru flest
miðuð við annars konar greiningu en kennarar hafa átt að venjast í kennslubókum
síðustu áratugi, þótt finna megi innan um verkefni sem eru hefðbundin.
Uppeldi og menntun - Tímarit Kennaraháskóla íslands 5. árg. 1996
123