Uppeldi og menntun - 01.01.1996, Page 70

SKOLASTARF OG MARKAÐSLOGM
A
LIN
báðir á þá lausn að kennarar séu ráðnir til reynslu. Á reynslutímanum er kennara-
efni undir handleiðslu reyndra kennara. Ef kennaraefni standa sig ekki að reynslu-
tíma loknum er þeim gert kleift að hætta námi. Bæði í Bandaríkjunum og Englandi
hefur þessi tilhögun verið reynd og við inntöku á kennaraefnum í kennaramenntun
hefur verið reynt að beita persónuleikaprófum og hæfnisprófum í tengslum við
inntökuviðtöl (Hargreaves 1988).
Rökin fyrir því að minnka vægi uppeldis- og kennslufræða í kennaranámi
virðast vera þau að kennsla sé handverk, sem lærist best með því að fylgjast með
reyndum „meistara" í starfi, að fá leiðsögn hjá fyrirmyndarkennara í starfi og um
leið fá tækifæri til að prófa sig áfram. Besti mælikvarði á kennarahæfileika eru við-
brögð nemenda í kennslustofunni og sá aðili, sem best er læs á þessi viðbrögð, er
auðvitað bekkjarkennarinn sem þekkir nemendur sína best. Onnur rök, sem haldið
hefur verið fram í þessu sambandi, eru að ekki sé hægt að skrá eða gera sýnilega þá
þekkingu sem einstakir kennarar búa yfir. Þessa þekkingu er ekki hægt að gera
almenna, t.d. í kennaramenntun, þannig að hægt sé að prófa í henni og þróa skref
fyrir skref. Þessi þekking sé svo samofin reynslu viðkomandi einstaklings að erfitt
sé að yfirfæra hana til annarra. Þetta fyrirbæri er oft nefnt dulin þekking (á sænsku
„tyst kunskap" en á ensku „tacit knowledge") (Johannessen og Rolf 1990). Heim-
spekingurinn M. Polanyi hefur mikið fjallað um hina duldu þekkingu sem m.a. er
að finna í gamla handverkinu, þ.e.a.s. persónuleg þekking sem erfitt er að skil-
greina. (Fyrir áhugasama þá er „Knowing and Being" (1969) aðgengilegasta verk
Polanyis.) Hins vegar vaknar sú spurning hvort ekki sé skynsamlegt og raunhæft
að tengja þessa reynsluþekkingu við þær rannsóknir sem stundaðar eru við kenn-
aramenntunarstofnanir. Slíkt samstarf ætti að geta stuðlað að því að þessi þekking
yrði aðgengilegri og sýnilegri. Það er þverstæðukennt að þegar kennarar eru í
auknum mæli að óska eftir aukinni kennslufræði og rannsóknum á því sviði skuli
sú hugmynd koma upp að kennaramenntunin skuli færð út úr stofnunum.
Vinnuaðstæður kennara gera það að verkum að það er erfitt fyrir þá að fylgjast
hver með öðrum í starfi. Til að geta lært af athöfnum annarra og því félagslega ferli
sem kennsla er þurfa kennarar að geta fylgst með kennslu hjá öðrum kennurum.
Bekkjarkennarinn er einangraður og ber einn ábyrgð á því starfi sem fram fer í
kennslustofunni. Vegna þessara aðstæðna, að sjá aldrei samstarfsmann að starfi,
skortir kennara orð og hugtök, þ.e.a.s. fagmál, til að tala sín á milli um veruleika
skólastarfsins. Þessi staðreynd gerir það að verkum að erfitt er fyrir kennara að lýsa
starfi sínu, hvort sem er munnlega eða skriflega, fyrir öðrum og starfið verður á
þann hátt ósýnilegt. Læknar þurfa í starfi sínu að skrifa sjúkraskrá þar sem
sjúkdómsferli sjúklings er fylgt og gerð er grein fyrir sjúkdómsgreiningu og rökum
fyrir ákvarðanatöku um meðferð. Líklegt er að sjúklingur komi aftur og þá er
mikilvægt að hafa fyrri upplýsingar við höndina. Ekki eru gerðar sömu kröfur til
kennara hvað þetta varðar, ef til vill vegna þess að kennarar skipta oft um nem-
endahópa. Nefna má að á síðustu árum hefur verið unnið að því að rjúfa þessa
einangrun kennarans með auknum stuðningi samkennara. Markmiðið með slíkum
stuðningi er að styrkja kennara í daglegu starfi; kennarinn fær hjálp til að meta
68