Uppeldi og menntun - 01.01.1996, Qupperneq 81

JÓN SiGURÐSSON
GÆÐAMAT I HASKOLASTARFI
Umhugsunarefni varðandi háskólamál
/ þessari grein er fjallað um nokkur mikilvæg atriði og skilgreiningarefni sem varða gæða-
mat í háskólastarfi, þróunarstjórnun og skyld mál. Mjög vaxandi kröfur eru gerðar til
fræðslustofnana um árangur og umbótastarf. Sérstök athygli beinist að skilgreiningu gæða í
fræðslustarfinu og að gæðastjórnun á þessu sviði. Markmið með greininni er einkum að taka
helstu málsatriði saman í tiltölulega stutt yfirlit, tengja og skýra nokkur hugtök og að lýsa
þvíferli sem fylgt er við slík verkefni um þessar mundir hérlendis. Einnig verður getið um
nokkur sérstök vandamál og viðfangsefni sem bíða frekari úrvinnslu, en slíkt á m.a. við um
grundvallarþætti ískilgreiningu gæðahugtaksins á þessu mikilvæga sviði.
Umræður hófust að verulegu marki hérlendis undir lok níunda áratugarins um
gæðastjórnun í fræðslustarfi og um gæðakröfur til skólastofnana, og þá jafnframt
um vísvitaða þróunarstjórnun í skólakerfinu. Eins og iðulega hefur orðið var þetta
endurómur þróunar í nágrannalöndunum. I raun og veru eru slík umræðuefni ekki
aðeins vitnisburður um áhyggjur af gangi mála heldur eru þær alls ekki síður
styrkleikamerki. Þær sýna það m.a. að fræðslukerfið telur sig geta mætt kröfum
sem til þess eru gerðar og staðist þær. En síðast en ekki síst sýna þessar umræður
að almennt er viðurkennt að fræðslustarfið verður að lúta tilteknum skýrt mótuð-
um markmiðum, verður stöðugt að þróast og breytast, sífellt að laga sjálft sig að
breytilegu umhverfi og breytilegum og nýjum þörfum menningar, þjóðlífs, at-
vinnulífs og samfélags.
Hér verður fjallað um þessi efni eins og þau koma höfundi fyrir sjónir snemm-
árs 1996. Að sinni verður aðeins fjallað um háskólastigið, en það hefur sem kunnugt
er verið í hraðri mótun hér á landi. Nú þegar eru starfræktar á Islandi nokkrar
helstu tegundir háskólastofnana sem einkum tíðkast á Vesturlöndum. Er þá átt við í
fyrsta lagi „vísindasetur", „fjölfræðasetur" eða „alfræðasetur", en um slíkar stofn-
anir nota grannar okkar aðallega orð leidd af latneska orðinu universitas, svo sem
université, Universitdt og university. í öðru lagi er þá átt við „rannsóknarstofnanir"
ýmsar; í þriðja lagi „stjórnsýsluskóla", en tvö erlend dæmi um þá mætti nefna:
Beamtenhochschule og École National d'Administration. í fjórða lagi er þá átt við
„fagháskóla" eða „sérháskóla" sem á erlendum málum eru nefndir t.d. Hochschule,
college, hojskole og teknikum; og í fimmta lagi „svæðismiðstöð" eða „héraðsháskóla"
sem á erlendum málum kallast t.d. community college, distriktslwjskolc og universitets-
center. Verður hér ekki farið lengra með skilgreiningar um háskólastigið almennt
þótt vert sé, þar eð alkunna er að um þessi efni ríkja óþarfar efasemdir hérlendis og
Uppeldi og menntun - Tímarit Kennaraháskóla íslands 5. árg. 1996
79