Árbók Háskóla Íslands - 01.01.1985, Blaðsíða 18
16
Árbók Háskóla íslands
leiðunum til að reyna að tryggja að við
stöndum jafnfætis því besta sem völ er á í
heiminum, bæði í kennslu og rannsóknum.
4. Þá hefur verið komið til móts við
kröfur tímans um endurmenntun í sam-
vinnu við aðila utan háskólans. Þessi starf-
semi á áreiðanlega eftir að mótast í átt að
almenningsfræðslu, frjálsu háskólanámi og
námskeiðum utan Reykjavíkur að ein-
hverju marki.
5. Tillögur um þróun Háskóla íslands á
næstu árum hafa verið undirbúnar af há-
skólanum sjálfum. Menntamálaráðherra
hefur á grundvelli þeirra skipað nefnd til að
gera tillögur um fjárveitingar til Háskóla
Islands árin 1986-89, nýjar stöður og fram-
kvæmdir. Ekki er enn sýnt hver árangur
næst af því starfi. Nýleg rannsóknaáætlun í
verkfræði og raunvísindum hefur einnig
verið samin innan háskólans, og er mikill
fengur að þeirri áætlun, því að hún tengist
mjög allri viðleitni til nýsköpunar í at-
vinnulífinu.
6. Loks vil ég leggja áherslu á það, að sú
ábyrgð, sem á háskólanum hvílir, er tví-
þætt: Honum ber að gegna forystuhlut-
verki í menningarmálum jafnt sem rann-
sóknarmálum þjóðarinnar. Verður það
hlutverk æ vandameira eftir því sem öll
gerð þjóðfélagsins verður flóknari. En ef
háskólinn á að valda þessu hlutverki þarf
hann að varðveita og auka sjálfræði sitt og
sjálfstæði. Til þess að slíkt megi takast
þurfa menn að leysa vandamál háskólans
innan veggja hans sjálfs, ef svo mætti kom-
ast að orði, og varast að skjóta máli sínu til
annarra. En sjálfsákvörðunarréttur og
ábyrgð gagnvart þjóðfélaginu fara saman.
Þess vegna má ekki gleyma því, að auk þess
að njóta sjálfræðis lýtur háskólinn almenn-
um reglum, er Alþingi, ríkisstjórn og
menntamálaráðherra setja hverju sinni.
Lærður maður sagði mér, að vera mundu
76 stofnanir á öllum Vesturlöndum er tekið
hefðu til starfa fyrir 1550. Af þessum 76 eru
72 háskólar, en hinar stofnanirnar eru Al-
þingi íslendinga, þing Manarbúa, kaþólska
kirkjan og hin lútherska, þó að litlu megi
muna um hana að hún sé eldri en 1550.
í fyrsta lagi minnir þetta okkur á, hversu
ungur háskóli okkar er. Hann er í raun eini
háskóli þjóðarinnar og er enn í mótun.
Hann er eina stofnunin sem hefur beinlínis
þá skyldu að leita þekkingarinnar tillits-
laust vegna hennar sjálfrar og bera hana
fram. (Þótt öðrum stofnunum hafi að hluta
verið fengið akademískt markmið í þjóðfé-
lagi okkar, breytir það þessu ekki.) Það
þarf að styrkja hann til þess að hann geti
betur rækt þetta hlutverk.
Ég hef haft minn reynslutíma, en betur
má ef vel skal duga. Margt í þjóðfélagsþró-
un okkar hefur verið andsnúið og ekki til
þess fallið að efla raunverulega rækt við hið
akademíska hlutverk. Með auknu efnalegu
og stjórnarfarslegu sjálfstæði háskólans
mun betur geta tekist.
í öðru lagi minnir þessi upptalning gam-
alla stofnana okkur á, að löggjafarþing,
kirkja og háskóli eru stundum en með
sanni kölluð kjölfestan í þjóðfélaginu. Al-
þingi mótar stjórnarfarið, kirkjan er full-
trúi siðar okkar í víðum skilningi og
grunnviðhorfa til lífs og dauða, en háskól-
inn er þekkingarleitin. Sú kjölfesta, sem
þar er um að ræða, má ekki vera dauður
steinn, eins og kjölfesta er venjulega, held-
ur lifandi sál, því:
Vísindin efla alla dáð,
orkuna styrkja, viljann hvessa,
vonina glæða, hugann hressa,
farsældum vefja lýð og láð.
Þekkingarleitin er ekki átakalaus. Án
þess háttar lífs í átökum kemur þurrafúi
jafnvel í kjöl, og skipinu verður hætt. Ger-
um háskólann að öflugri stofnun, svo að
hann standist og bjóði heim átökum lífsins
bæði út á við og inn á við.
Þegar ég nú læt af störfum er mér efst í
huga þakklæti til allra samstarfsmanna