Árbók Háskóla Íslands - 01.01.1985, Blaðsíða 37

Læknadeild og fræðasvið hennar
35
draganda þeirra samanburðarrannsókna
sem við höfum staðið að í samvinnu við
Mannfræðistofnun H.Í., Hjartavernd og
vestur-íslenska og bandaríska vísinda-
menn. Þar er einnig skýrt frá rannsóknar-
aðferðum og ýmsum niðurstöðum. Á því
tímabili sem hér um ræðir var úrvinnslu
haldið áfram (sjá ritskrá), og sagt var frá
mðurstöðum m.a. á 6. alþjóðaþinginu um
heilsufarsrannsóknir á norðurslóð sem
haldið var í Anchorage í Alaska 1984.
Rannsóknir á kuldaþoli
Eins og mönnum er í fersku minni vann
Guðlaugur Friðþórsson einstakt afrek er
hann bjargaði lífi sínu úr sjávarháska með
því að synda svo klukkustundum skipti í 5
stiga heitum sjó og ganga síðan til byggða í
2 stiga frosti. Guðlaugur var fús til þess að
gangast undir rannsóknir á kuldaþoli sínu,
sem er einsdæmi. Þær rannsóknir voru
unnar í samvinnu við læknaskóla Lundúna-
spítala sumarið 1985.
Rawisóknir á íþróttafólki
Ýmsar rannsóknir benda til þess að
reglubundin líkamsþjálfun geti haft áhrif á
samsetningu blóðfitu, sem getur skipt máli
fyrir líkurnar á því að menn fái æðasjúk-
dóma. Þjálfun knattspyrnumanna fyrir
heppni hefst yfirleitt í janúar, en hand-
knattleiksmanna í júlí. Hópur íþróttafólks
úr meistaraflokki í þessum greinum var
rannsakaður. Á þessu tímabili voru tekin
blóðsýni á þriggja mánaða fresti og þau
greind með tilliti til ýmissa tegunda blóð-
htu. Einnig voru áhrif þjálfunar á þol
íþróttafólksins mæld.
Rannsóknir á æðum
1) Haldið var áfram rannsóknum á
áhrifum hitastigsbreytinga á virkni æða úr
útlimum dýra. Sagt var ýtarlega frá þessum
rannsóknum í síðustu árbók.
2) Hafnar voru rannsóknir á starfsemi
sléttra vöðva í æðum úr naflastreng manna
og dýra. í fyrstu voru athugaðar æðar úr
naflastrengjum frá kindum. Þær athuganir
voru gerðar í samvinnu við Atla Dagbjarts-
son barnalækni. Niðurstöður sýndu að í
æðaveggnum eru viðtakar fyrir algengustu
boðefni úttaugakerfisins (adrenalin, nor-
adrenalin, acetylcholin). „Adrenergu" við-
takarnir virðast aðallega vera af alfa- og
ósérhæfðri beta-gerð. Svipaðar niðurstöð-
ur fengust ef athugaðar voru stórar slagæð-
ar úr lambsfóstrum (arteria carotis). Ef
teknar voru sams konar æðar úr eldri lömb-
um (ca. 4 mánaða) voru viðtakarnir af alfa-
og beta-2-gerð. Þetta gefur tilefni til að
álykta að sérhæfing beta-viðtaka í æðum
eigi sér stað eftir fæðingu.
Einnig voru athugaðar æðar úr nafla-
streng manna. Voru aðallega notaðir nafla-
strengir barna sem tekin voru með keisara-
skurði. Niðurstöður voru svipaðar og feng-
ust úr naflastrengjum kinda.
Eldri rannsóknir benda til þess að engar
„adrenergar" eða „kólinergar“ taugar sé
að finna í naflastreng. Það útilokar ekki að
þar sé að finna taugar sem hafa annars kon-
ar boðefni. Var kannað bæði með vefja-
fræðilegum (immunohistochemical) og líf-
eðlisfræðilegum aðferðum hvort boðefnið
serotonin (5HT) væri til staðar í þessum
æðum. Niðurstöður benda eindregið til
þess að svo sé ekki. Þessi efni virðast því
einungis hafa áhrif ef þau berast til æðanna
með blóðinu.
Athuguð voru áhrif af langvarandi notk-
un lyfjanna ritodrin (beta-örvandi) og la-
betolol (alfa-blokker) á naflastrengsæðar
hjá mönnum. Konur þurfa oft að taka þessi
lyf á meðgöngu í lengri eða skemmri tíma.
Niðurstöður gefa til kynna að breytingar
eigi sér stað í æðunum við þessar lyfjatök-
ur, en óvíst er hvort þær eru varanlegar.
Rannsóknir á illkynja háhita
Sumarið 1984 hófust rannsóknir á ill-
kynja háhita (malignant hyperthermia).
Hann kemur fram hjá einstaka sjúklingum