Búnaðarrit - 01.01.1991, Qupperneq 234

sveitum var ákafur og viðþolslaus kláði eitt höfuðeinkenni sjúkdómsins.
Um útbreiðslu riðuveiki tímabilið 1953-1990 sjá yfirlitskort gert af Sigurði
Sigurðarsyni, dýralækni.
Tjón af völdum riðuveiki
Það er mjög misjafnt hvað riðuveiki veldur miklu tjóni. Oft ferst bara ein
og ein kind á bæ úr veikinni, og ár og ár ferst þar engin kind. Algengara er
að dauðsföll af völdum riðu nemi 3-5% af fullorðna fénu árlega. í stöku
tilfellum getur tjónið þó orðið miklu meira, dæmi eru um að 20-30% af
fullorðna fénu fari úr riðuveiki á ári, en áraskipti af tjóni eru mikil.
Margir höfðu þá reynslu að mest brögð væru af veikinni fyrstu árin eftir
að hún kom upp í hjörðinni, en síðan dragi úr því er frá leið. Þá kom það oft
fyrir að veikin lagðist á sérstaka árganga í hjörðinni og gat upprætt þá að
mestu. Hefur þetta verið túlkað þannig að þessir árgangar hafi orðið fyrir
miklu og útbreiddu smiti við sauðburð eða lambsveturinn. Aðrir hafa bent á
að þessir árgangar hafi verið undan hrút sem gaf afkvæmi með litlu riðuþoli.
Hér er örðugt að greina á milli og einnig getur hvortveggja ástæðan komið
til greina.
Fyrir fjárskiptin (1944-1953) urðu vanhöld af völdum riðuveiki svo mikil
að einstöku bændur töldu óbúandi við það tjón og felldu fjárstofn sinn og
keyptu nýjan stofn í staðinn.
Algengast var að þeir bændur, sem þola þurftu vanhöld afvöldum riðu og
þekktu sjúkdómseinkenni vel, gripu til þess ráðs að farga þeim kindum
jafnskjótt og fyrstu ótvíræðra einkenna varð vart. Oftast voru þetta kindur á
besta aldri og því tjónið sem svo hörkulegum aðgerðum fylgdi mikið, enda
þótt reynt væri í flestum tilvikum að nýta afurðir þeirra til heimilis. En þeir
sem höfðu einbeitni og kjark til að framfylgja svo harkalegum aðgerðum
tókst að halda sjúkdómnum í hjörðinni í skefjum, og smám saman lét
sjúkdómurinn undan síga, svo að við það var búandi. Síðustu áratugina
virðist veikin hinsvegar bæði vera oröin skæðari en áður og smitdreifing
örari. Munu flestir samdóma um að nær óbúandi sé við riðuveiki þar sem
hún hefur náð fótfestu. Við beint tjón sem veikin veldur, bætist óbeint tjón
sem felst í ýmiskonar óþægindum og óhagræði vegna varnaraðgerða sem
m.a. hamla viðskiptum með sauðfé, hömlum á sauðfjársæðingum o.s.frv.,
fyrir utan að þessi óútreiknanlegi sjúkdómur veldur eigendum stöðugum
kvíða og óvissu.
Þá er rétt að geta þess að ýmis lönd hafa sett hömlur á innflutning
sauðfjárafurða frá löndum þar sem riða er landlæg. Má gera ráð fyrir að hert
verði á slíkum hömlum eftir að Ijóst varð að nautariða virðist hafa átt
upptök sín í notkun kjöt- og beinamjöls sem að hluta til var unnið úr
sláturafurðum úr riðuveikum kindum.
Af þessum sökum hafa ýmis lönd nú tekið upp strangari reglur innan-
208