Búnaðarrit - 01.01.1991, Qupperneq 235

lands gegn þessum sjúkdómi heldur en áöur giltu, og eru þær réttlættar með
því hve alvarlegum augum menn líta tjón af völdum nautariöu fyrst og
fremst.
Orsök og gangur riðuveiki
Riðuveiki er mjög svipaður kindasjúkdóminum scrapie, og mjög líklegt
að um sama sjúkdóm sé að ræða. Scrapie hefur verið þekktur í mörgum
löndum um langan aldur (Bretlandseyjum, Þýskalandi, Hollandi, Belgíu,
Frakklandi, Spáni, Ítalíu, Bandaríkjunum, Kanada, Rússlandi, Indlandi
o.fl.). Einkenni riðu einsog þau hafa komið fram bæði nú ogáfyrri tíð svipa
mjög til einkenna sem talin eru sérkennandi fyrir Scrapie. Sama máli gegnir
um þær hrörnunarbreytingar sem er að finna í vefjasneiðum úr miðtauga-
kerfi kinda sem haft hafa þessa sjúkdóma. Erfiðlega hefur að vísu gengið að
flytja riðuveiki í tilraunamýs en sama máli gegnir einnig þegar um tiltekna
stofna af scrapie er að ræða. Aður fyrr var riðuveiki talin bundin erfðum og
er svo raunar á vissan hátt enn þann dag í dag.
Þegar Frökkunum J. Cuille og P.L. Chelle tókst 1939 að sýkja kindur og
geitur með því að dæla í þær síund gerðri úr heila- og mænuvef riðusjúkra
kinda breyttist sú skoðun manna að erfðir einar væru orsök veikinnar.
Síðan hafa tilraunadýr verið sýkt á svipaðan hátt á mörgum rannsóknar-
stofnunum og sýkingarefnið meðhöndlað með ýmsum aðferðum til að
kanna eðli þess og eiginleika betur.
Fyrir allmörgum árum síðan voru heilbrigðar kindur á Tilraunastöð
Háskólans að Keldum sýktar með sýkingarefni (heila, mænuvökva, blóði)
sem tekið var úr riðukindum. Pað liðu 8-32 mánuðir frá sýkingu þar til
sjúkdómseinkenni komu fram allt eftir sýkingarleiðum, sýkingarefni og
meðferð þess. Þó veiktist ekki nema hluti af þeim kindum sem sýktar voru
þau rúm þrjú ár sem tilraunin stóð yfir. Úr þessum sýktu kindum var síðan
hægt að flytja riðuna áfram í aðrar kindur á sama hátt.
Meðan eingöngu voru notaðar kindur og geitur sem tilraunadýr, miðaði
rannsóknum á scrapie hægt vegna þess hve langan tíma (nokkur ár) hver
tilraun tók og vegna kostnaðar.
Árið 1961 tókst Bretanum R.L. Chandler að flytja scrapie í tilraunamýs,
og breyttist þá viðhorfið, tilraunirnar tóku mun styttri tíma (nokkra
mánuði), voru kostnaðarminni, og tilraunamýsnar vegna skyldleikaræktar,
samstæðari. Voru mýs aðal tilraunadýrin við scrapie rannsóknir árum
saman, þótt síðar tækist að sýkja ýmsar aðar dýrategundir með Scrapie
(hamstra, naggrísi, rottur, merði, ýmsar tegundir smáapa). Við náttúruleg-
ar aðstæður hefur riða þó ekki fundist í þessum tilraunadýrum.
Tilraunasýkingar þessar hafa leitt í ljós að eftir inndælingu undir húð
berst smitefnið fyrst til miltis og eitla, síðar til annarra líffæra, t.d. lungna,
kokeitla, munnvatnskirtla o.s.frv. Smitefninu fjölgar þó frekar hægt í
209