Búnaðarrit - 01.01.1991, Qupperneq 242

Þó að varnargirðingar hafi hindrað samgang heilbrigðs fjár við riðusvæði
og niðurskurður á riðuveikum hjörðum hafi dregið úr smitmagni þá
breiddist veikin smám saman út til nýrra varnarhólfa, og virðist þá oftast
hafa verið um óbeint smit að ræða inn í ný varnarhólf. Á sumum þeim
bæjum sem ráðist var í niðurskurð vegna riðuveiki kom veikin upp á nýjan
leik nokkrum árum síðar.
Þegar veikin fór að gera verulegan usla á Suður-, Austur- og Norðaustur-
landi var tekin sú ákvörðun 1978 að herða aðgerðir gegn riðu og láta hana
ekki magnast upp í nýjum fjárskiptahólfum en lóga allsstaðar þeim hjörð-
um, þar sem veikin kæmi fram og unnt var að ná samvinnu við fjáreigendur
og sveitarstjórnir um róttækar aðgerðir.
Jafnframt var Iögð sérstök áhersla á að hafa riðubæi fjárlausa 2-3 ár eftir
niðurskurð og mikil vinna lögð í hreinsun og sótthreinsun fjárhúsa, áhalda
og búnaðar ýmiskonar sem talinn var geta geymt smit.
Árið 1982 Iögðu stjórnvöld fram fé til að fækka sauðfé í landinu vegna
markaðserfiðleika. Hluti af því fjármagni gekk til förgunar fjár á riðubæj-
um. Skapaðist þá tækifæri til þess að taka fyrir stærri landsvæði og farga fé á
öllum riðubæjum á tilteknu svæði. Enn knúðu markaðserfiðleikar til
fækkunar sauðfjár 1986 og var það ár fargað 13.700 fjár á 68 riðubæjum.
Næsta ár náðist samstaða um að freista þess að uppræta riðu á öllu landinu
með því að farga fé á öllum bæjum þar sem vitað var um riðuveiki, og síðan
skyldi lógað riðuhjörðum jafnóðum og veikinnar yrði vart. í þessu skyni var
fargað 28.039 kindum 1987, 26.159 kindum árið 1988, 12.615 kindum 1989
og 18.169 kindum árið 1990 eða 98.682 kindum þessi fimm ár (1986-1990).
Gerðir voru samningar við bændur þar sem þeir skuldbundu sig til að hafa
jörðina fjárlausa 2-3 ár, hreinsa og sótthreinsa gripahús, hlöður, tæki og
annað sem hætta er talin á að geti leynt smiti. Ákvæði eru einnig í
samningunum um nýtingu áburðarog heyja, girðingar, fjárkaup, merkingar
fjárins og hömlur á sölu þess. Þá eru að sjálfsögðu ákvæði um afurðatjóns-
bætur sem eru miðaðar við frálagsverð 15 kg dilkakjöts á framtalda
vetrarfóðraða kind.
Öllum mun ljóst að til þess að þessar víðtæku djörfu og róttæku aðgerðir
takist eins og til er ætlast þarf samstaða um þær að vera almenn og
nauðsynlegur fjárstuðningur af hendi hins opinbera nægur.
Mest ríður þó á samviskusemi, þegnskap, eftirtekt, glöggskyggni og
úthaldi bændanna sjálfra í þessum ákaflega erfiðu og langvinnu aðgerðunt.
Vafalaust má gera ráð fyrir því að riðuveiki skjóti upp kollinum á ný
einhversstaðar vegna þess hve meðgöngutíminn er langur og ógerlegt að
greina þær kindur sem kunna að hafa tekið smit þegar niðurskurður fór
fram, en einkenni ekki enn komin í ljós.
Veltur þá á miklu að ekki sé hikað við róttækar aðgerðir.
I þessu sambandi er rétt að geta þess að tekist hefur að uppræta riðuveiki í
216