Búnaðarrit - 01.01.1991, Qupperneq 243

eftirtöldum löndum þar sem gripið var til niðurskurðar og sótthreinsunar
áður en veikin náði verulegri fótfestu: Svíþjóð, Nýja Sjáland, Ástralía og
Suður Afríka.
Hinsvegar hefur reynst erfitt að uppræta riðu (scrapie) í sauðfé í
Bandaríkjunum og Kanada enda nokkuð annarri aðferð beitt þar til
útrýmingar veikinni, mest lagt upp úr því að uppræta aðeins riðuveikar
kindur og afkomendur veikra kinda í hjörðinni.
Riða í sauðfé tilheyrir flokki sjúkdóma sem hafa verið nefndir „subacute
spongiform encephalopathies“ en þeim svipar mjög saman um klínisk
einkenni og útlit vefjabreytinga í miðtaugakerfinu. Auk riðunnar tilheyra
þessum flokki nautgripariða á Bretlandseyjum (BSE), sjaldgæfur uppdrátt-
arsjúkdómur í hjartardýrum í Bandaríkjunum og heilasjúkdómur í alimink-
um (TME) sem einnig hefur orðið vart í Bandaríkjunum, í Kanada og
Þýskalandi.
Enn tilheyra þessum flokki tveir sjúkdómar í mönnum, Kuru, sem
eingöngu hefur verið greindur í frunrbyggjum á Nýju Guíneu og virðist
tengjast mannáti og Jakob-Creutzfeldt sjúkdómur, sem er mjög fágætur
taugasjúkdómur hjá miðaldra fólki og greindur hefur verið víða um lönd.
Öllum þessum sjúkdómum er það sameiginlegt að smitefnið þolir með
ólíkindum vel hita og geislun og ýntis algeng sótthreinsunarefni eins og
formalin. Sýkja má dýr sömu tegunda með smitefni úr heila sjúkra dýra og
einnig ýmis önnur tilraunadýr og vissar apategundir, og er meðgöngutíminn
alltaf mjög langur, 4-8 mánuðir upp í nokkur ár. Rétt er að gera stuttlega
grein fyrir þeim sjúkdómi þessa flokks sem algengastur er og mikla athygli
hefur vakið undanfarin ár.
Árið 1986 var greindur áður óþekktur sjúkdómur í nautgripum sem virtist
svipa mjög til riðuveiki í sauðfé, bæði varðandi klínisk einkenni og
vefjabreytingar í miðtaugakerfi veikra gripa. Þótt sjúkdómurinn væri í
byrjun aígengastur í Suöur Englandi fannst hann brátt á kúabúum á víð og
dreif um allar Bretlandseyjar.
Fljótlega varð ljóst að á búum þar sem sjúkdómurinn fannst hafði verið
notað kjarnfóður blandað kjöt- og beinamjöli og sem við nánari eftir-
grennslan reyndist að hluta hafa verið framleitt úr sláturúrgangi sauðfjár
með riðuveiki.
Á flestum búum hefur aðeins einn og einn gripur veikst og ekki hefur enn
sem komið er verið sýnt fram á að smit berist frá veikurn grip til annarra
gripa í fjósinu, eða til kálfa undan sýktum eða veikum kúm. Hafa ber þó í
huga að meðgöngutími sjúkdómsins er talinn geta verið allt að 8 ár. Surnir
óttast þó að nautariða geti náð fótfestu í nautgripastofninum líkt og Scrapie
ísauðfjárstofninum á Bretlandseyjum. Nautariða hefur valdið miklu tjóni á
Bretlandseyjum (fyrstu fjögur árin voru felldir urn 20.000 gripir). Þar sem
bann við notkun kjöt- og beinamjöls í fóðri fyrir jórturdýr tók fyrst gildi árið
16
217