19. júní - 19.06.1998, Blaðsíða 7

verið sinnt til þessa, hvorki af íslensku
fræðafólki né af íslenskum kvennahreyfing-
um, þótt minna megi á að KRFÍ gekkst fyrir
fundi um nýbúakonur fyrir nokkrum árum.
Við höfum tilhneigingu til að fjalla um allar
konur í sömu andránni, eins og þær séu all-
ar eins og eigi allar sömu hagsmuna að
gæta. Staðreyndin er sú að konur á íslandi
eru margbreytilegur hópur sem býr við
mjög ólíkar aðstæður. Konur í minnihluta-
hópum hafa hins vegar verið ósýnilegar, lítill
skilningur og þekking ríkt á þeirra aðstæð-
um og þær yfirleitt ekki teknar með í um-
ræðuna þegar fjallað er um konur almennt.
Ég get nefnt að athygli mína vakti að á al-
þjóðlegum baráttudegi kvenna 8. mars var
fólki tíðrætt um mannréttindabrot gegn
konum í útlöndum. Ekki var minnst á að
sumar konur í minnihlutahópum á íslandi
byggju ekki við full mannréttindi."
Lífið á jaðrinum
Rannsóknin nær til 30 kvenna úr hverjum
hópi og er beitt svokölluðum eigindlegum
rannsóknaraðferðum. Þessar aðferðir ein-
kennast af því að rannsakendur fara á vett-
vang, hitta konurnar í sínu venjulega um-
hverfi, dvelja meðal þeirra og taka þátt í
daglegu lífi með þeim til að öðlast skilning
á aðstæðum þeirra. Annar liður í ferlinu felst
í því að tekin eru opin viðtöl við konurnar.
„Markmiðið er að skilja, frá þeirra sjónar-
horni, hver staða þeirra er í íslensku samfé-
lagi og hvaða skilning þær sjálfar leggja í líf
sitt og aðstæður. Á sama tíma erum við að
reyna að skilja hvernig samfélagið bregst
við þessum konum. Við höldum því alls ekki
fram að hóparnir þrír séu eins. Þvert á móti
þá eru margir þættir sem þessir hópar
kvenna eiga ekki sameiginlega. Að auki er
að sjálfsögðu mikill fjölbreytileiki innan
hvers hóps. Hóparnir þrír deila hins vegar
þeirri reynslu að vera á jaðri samfélagsins og
skapar sú reynsla aðstæður sem valda því
að ákveðnir þættir eða mynstur koma fram
í lífi þeirra. Það er útskúfunin og lífið á jaðr-
inum sem konurnar í hópunum þremur eiga
sameiginlega. Við höfum verið að skoða
þessa sameiginlegu reynslu.
Vandamálið er ekki fötlunin, kynhneigðin
Alltof hæg
þróun
„Þótt þróunin hafi verið allt of hæg hefur
ýmislegt breyst til batnaðar á síðustu árum.
Enn er hins vegar af nægum verkefnum að
taka fyrir félagið. Réttindamálum þroska-
heftra verður seint nægilega vel sinnt,"
segir María Hreiðarsdóttir, formaður Átaks
— félags þroskaheftra.
Marla, 28 ára, býr ein og vinnur á Sjúkra-
húsi Reykjavíkur. Utan vinnutíma fer tals-
verður tími í að sinna trúnaðarstörfum á
vegum Átaks. Inn á milli gefst góður tími til
að spjalla við vinkonurnar. María segir að
stundum berist talið að rétti þroskaheftra
til að eignast börn og lifa eðlilegu fjöl-
skyldulífi. „Við vitum að þroskaheftir hafa
án eigin vitundar verið teknir úr sambandi
og alveg sérstaklega hér áður fyrr. Oft fór
aðgerðin fram I tengslum við aðrar aðgerð-
ir á sjúkrahúsi. Nú heyrist minna af svona
sögum. Hins vegar eru þroskaheftir beittir
þrýstingi til að fara í ófrjósemisaðgerðir og
fóstureyðingar þegar konur hafa orðið
óléttar. Sumar konur hafa átt við andlega
erfiðleika að striða lengi á eftir," segir Mar-
ía.
Maríu þykir eðlilegt að fullt tillit sé tekið
til óska þroskaheftra í tengslum við stofnun
fjölskyldu. „Þroskaheftir eru fullfærir um að
taka sjálfstæða ákvörðun um stofnun fjöl-
skyldu og barneignir. Hvað barneignir varð-
ar finnst mér að veita eigi foreldrum sér-
stakan stuðning í kringum fæðinguna og
greiðan aðgang að stuðningi við barnaupp-
eldið síðar meir. Ég þekki sjálf dæmi um að
þroskaheftir séu að ala upp börn og veit
hversu nauðsynlegt er að eiga kost á stuðn-
ingi hvenær sem er. Stuðningur foreldra
þroskaheftra er heldur ekki lítils virði þegar
litill einstaklingur bæt/'st í fjölskylduna. Afar
mismunandi er hvort fólk á hann vísan eða
ekki."
En hvernig gengur börnum þroskaheftra
þegar út í lifið er komið?
„Hérna er svo lítil reynsla komin á fjöl-
skyldulíf þroskaheftra að börnin eru ennþá
mjög ung. Ég þekki ekki dæmi um nein full-
orðin börn þroskaheftra hér á landi. Erlend-
is þekki ég dæmi um konu, barn þroska-
heftrar konu, sem fór í háskóla og gekk
mjög vel í lífinu."
Maria segir misjafnt hvort þroskaheftir
finni fyrir fordómum og áreitni í sinn garð.
„Ég verð persónulega ekki vör við fordóma.
Hvorki almennt eða þegar við förum saman
að skemmta okkur vinkonurnar á almenna
skemmtistaði. Annars veit ég að sumir vilja
af biturri reynslu ekki fara út á lífið í mið-
borginni," segir hún og er spurð út í kyn-
ferðislega áreitni. „Eins og kemur fram í
niðurstöðum rannsóknarinnar eru því miður
alltof mörg dæmi um kynferðislega áreitni í
garð þroskaheftra kvenna. Á landsþingi
Þroskahjálpar var m.a. fjallað um kynferðis-
lega áreitni og til stendur að halda nám-
skeið til að bregðast við þessum vanda."
Félagsleg
einangrun
alltof
algeng
„Ég fór með vinkonu minni frá Indónesíu á
Astró eina helgina eftir jól. I röðinni fór karl-
maður að spjalla við okkur. Hann spurði
hvort okkur væri kalt og lét í Ijós undrun sína
yfir því að við skyldum hafa flutt til íslands.
Ég sagði honum að ég væri flóttamaður frá
Víetnam. Eins og fleiri hefði ég neyðst til að
flýja undan ógnarstjórn kommúnista í land-
inu. Fleiri heyrðu á samtalið og ein kona
sneri sér við í röðinni og sagði alveg gáttuð:
"Hvað segir þú! Ég sem hélt að nánast allar
Asíukonur á íslandi hefðu verið keyptar
hingað af íslenskum karlmönnum. Vinkona
mín hnippti i mig og sagði: “Hættu. Við skul-
um ekki tala við svona fólk," segir Katrín
Thuy Ngo, 36 ára, túlkur Víetnama í Nýbúa-
miðstöðinni í Skerjafirði.
Katrín kom hingað til lands í hópi flótta-
manna frá Víetnam úr flóttamannabúðum í
Hong Kong í júlí árið 1991. „Aðeins 10 dög-
um eftir komuna barst okkur sóðalegt bréf.
7