19. júní - 19.06.1998, Blaðsíða 48

Tóbaksframleiðendur hafa löngum reynt að sýna fram á
tengsl slökunar og reykinga. Hver kannast t.d. ekki við
að sjá leikara í kvikmynd kveikja í sígarettu á örlaga-
stundu og stynja af vellíðan.
Margar myndir sýna Cretu Carbo með sígarrettu.
kvenna að mestu leyti verið bundið heimilinu
og uppeldi barna (reykingar voru þó nokkuð
algengar meðal útivinnandi kvenna fram að
þeim tíma) en á stríðsárunum þurftu margar
konur að sinna störfum jafnt innan sem utan
heimilisins meðan eiginmaðurinn sinnti her-
skyldu á fjarlægum slóðum. Á þessum árum
fór fram gríðarleg markaðssetning meðal tó-
baksframleiðenda sem sérstaklega beindist
að konum, markaðssetning sem enn sér ekki
fyrir endann á. Tóbaksframleiðendur litu á
konur sem sérstakan markhóp á þessum ár-
um; óplægðan akur tóbaksjurtarinnar. Tó-
baksiðnaðinum tókst með auglýsingaherferð-
um að gera sígarettuna að tákni frelsis og
skiluðu verulegum árangri á Vesturlöndum
og nú er svo komið að konur víða í heimin-
um eru í meirihluta þegar hlutfall kynjanna,
meðal reykingamanna, er skoðað. Mikil
breyting varð á reykingum kvenna á (slandi
á hernámsárunum og í dag reykja nokkru
fleiri konur en karlar á (slandi samkvæmt ár-
legri könnun sem Hagvangur vinnur fyrir Tó-
baksvarnanefnd.
Tóbaksframleíðendur hafa nú tekið þess-
ar „kvennaauglýsingar" upp úr farteskinu á
nýjan leik og að þessu sinni beina þeir sjón-
um sínum að konum í Austurlöndum og þró-
unarlöndunum en þar eru konur sem reykja
sárafáar og frelsi kvenna takmarkað.
Grönn og létt
„Grönn og létt" er slagorð sem tóbaksfram-
leiðendur grípa gjarnan til þegar fanga skal
konur og þá sér í lagi ungar konur. Konur
öðlast ekki „bara" sjálfstæði í gegnum reyk-
ingar heldur verða þær einnig grannar og
flottar! ( því skyni hafa verið settar á markað-
inn „kvenlegar" og „grannar" sígarettur. Sí-
garetturnar eru þá langar og mjóar (sbr. há
og grönn) og eru jafnvel til í mismunandi lit-
um þannig að konur geti örugglega fundið
sígarettu í „stíl" við klæðnaðinn.
frægar konurtil að prýða forsíður vindlatíma-
rita, stjörnur á borð við Demi Moore og
Claudiu Schiffer.
Kvikmyndir
Þar sem banni við beinum sem óbeinum tó-
baksauglýsingum hefur víða verið komið á
hafa framleiðendur tóbaks séð sér leik á
borði og styrkt framleiðslu kvikmynda með
fjárframlögum. Um 1960-1970 var reykt á
fimmtán til tuttugu mínútna fresti í kvikmynd-
um en í dag er reykt á þriggja til fimm mín-
útna fresti. Þessi þróun er í algjörri andstöðu
við þróunina á Vesturlöndum þar sem fólk er
í auknum mæli að draga úr tóbaksnotkun.
Ágætt dæmi er kvikmyndin My Best Friend's
Wedding þar sem Julia Roberts fer á kostum
í hlutverki taugaveiklaðrar blaðakonu. Tó-
baksframleiðendur hafa löngum reynt að
sýna fram á tengsl slökunar og reykinga.
Hver kannast t.d. ekki við að sjá leikara í kvik-
mynd kveikja í sígarettu á örlagastundu og
stynja af vellíðan. Þetta virðist hafa áhrif því
ungar stúlkur í Bandaríkjunum sögðu til að
mynda í nýlegri rannsókn að þær hefðu byrj-
að að reykja til að minnka streitu og kvíða,
nokkuð sem þær hafi m.a. lært af kvikmynd-
um. En sígarettan er ekki slökunarefni nema
fyrir þann sem er háður tóbaki og hefur
myndað þol gegn eituráhrifum þess.
Af þessum orðum má sjá að tóbaksfram-
leiðendur svífast einskis þegar til stendur að
afla nýrra viðskiptavina. Enda ertóbakið eina
löglega varan á markaðnum sem er lífshættu-
leg þegar hún er notuð eins og til er ætlast.
Stelpur! Látum ekki leika á okkur. Við verð-
um hvorki grennri, sætari né gáfaðri þótt við
reykjum. Tökum höndum saman þannig að
koma megi í veg fyrir að ungar stúlkur falli í
gryfju tóbaksframleiðenda — veljum FRELSI,
reykleysi.
Um 1960-1970 var reykt á fimmtán til tuttugu mínútna fresti í
kvikmyndum en í dag er reykt á þriggja til fimm mínútna fresti.
jafnréttis kvenna. í auglýsingum voru reykj-
andi konur jafnan fágaðar, nánast hátíðlegar.
Upp úr 1970 kom fram á sjónarsviðið þessi
sjálfstæða sterka kona sem reykti og um
1980 er frelsi konunnar fullkomnað, ef svo
má að orði komast, þar sem hver tóbaksaug-
lýsingin á fætur annarri sýndi myndir af kon-
um sem meira máttu sín í samfélagi kynj-
anna; fágaðar og kynþokkafullar framakonur.
Já, konur höfðu vissulega náð langt! Nú
áttu þær „rétt á" „öllu", líka lungnakrabba-
meini og lungnaþembu. Þessar auglýsingar
Vindlar, konur og kynþokki
Um þessar mundir eru tóbaksframleiðendur
á fullri ferð við að auka sölu á vindlum. Enn
á ný verða konur fyrir valinu sem sérstakur
markhópur. Sama aðferðin er notuð og þeg-
ar sígarettan var sérstaklega markaðssett
með konur í huga. Við konur erum svo sjálf-
stæðar í dag að við leyfum ekki körlunum að
eiga vindlana einir. Vindlar eru í auglýsingum
sérstaklega tengdir velgengni og kynþokka.
Tóbaksframleiðendur keppast við að fá
Heimildir:
Gerard S. Petrone. M.D. 1996. Tobacco Advertis-
ing, The Great Seduction. Atglen, PA 19310, Schif-
fer Publishing Ltd.
Tóbak, heimildasafn um tóbak. 1998. Reykjavík,
Krabbameinsfélag Reykjavíkur og Tóbaksvarna-
nefnd.
Vierola Hannu. 1997. Tobak och kvinnors halsa.
Stockholm, Förlagshuset Gothia AB.
48