19. júní - 19.06.1998, Blaðsíða 36

Svo kveikti hann í geypistórum vindli og
pírði á mig augun.
-Það er eitthvað við þig, sagði hann. Þú
ert sjaldgæf týpa dúfan mtn.
Hann hamraði með fingrunum á borðplöt-
una. Það var eins og hann ætlaði að
fara að lesa fyrir verstunarbréf.
Karlinn horfir á Ástu og setningin lýsir vel
þeim líkama sem er ekkert annað en eftiröp-
un þeirra karllegu gilda sem ráða í samfélag-
inu. Hún rígheldur í augnaráðið, skilgreinir
sig út frá því og lítur á sig sem viðfang.
Alvarlegasta afleiðing gláps er nauðgun, karl-
inn er gerandinn og Ástu er nauðgað. Ásta
samþykkir augnaráð karlveldisins sem skil-
greinandi afl og það verður henni að falli. Eft-
ir nauðgunina fær hún sektarkennd og sjálfs-
ásökunin þjakar hana. Þrátt fyrir þennan at-
burð og eftir hann er það áfram í augnaráði
karlmanna sem hún öðlast aftur sjálfsmynd
og henni finnst hún aftur lifa og vera til:
Það var allt í einu orðið fullt af verka-
Það var árið 1991 að hópur vest-
firskra kvenna, sem kallaði sig
áhugahóp um atvinnumál kvenna,
ákvað að „gera eitthvað" til þess að hafa
áhrif á búsetuþróun á Vestfjörðum. Það
sem hvatti þennan hóp til aðgerða var sú
staðreynd að fleiri konur en karlar fluttu
að jafnaði af svæðinu. Ástæðan var marg-
þætt en óhætt að staðhæfa að stór þáttur
í ákvörðun kvennanna tengdist skorti á
atvinnumöguleikum fyrir konur.
Áhugahópurinn ákvað að stofna til
tveggja ára átaksverkefnis í atvinnumál-
um kvenna á Vestfjörðum. Markmið þess
var að efla konur til frumkvæðis i
atvinnusköpun og hafa þannig áhrif á
umhverfi sitt með því að skapa sér sín
eigin atvinnutækifæri.
Það tók áhugahópinn tvö ár að fjár-
magna verkefnið, sem fékk heitið Snerpa,
enda voru efasemdir hjá mögulegum fjár-
mögnunaraðilum um gildi sérstaks verk-
efnis fyrir konur. Rökin gegn verkefninu
voru þau að atvinnuráðgjafar á lands-
byggðinni þjónuðu bæði konum og körlum
og því væri ekki þörf fyrir sérstakar að-
gerðir í þágu kvenna. Staðreyndin var þó
sú að konur leituðu ekki sem skyldi eftir
þeirri þjónustu sem í boði var. Ástæðan
var talin vera skortur á skilningi og virð-
ingu fyrir þeim forsendum sem flestar, en
þó ekki allar, konur leggja til grundvallar
sem frumkvöðlar.
Þessar forsendur má kalla kvenkennda
viðskiptahegðun en hún einkennist af
þrem þáttum. í fyrsta lagi minni áhættu-
töku við stofnun og rekstur fyrirtækis sem
þýðir einnig að konur hafa tilhneigingu til
að byrja smærra. í öðru lagi minni skuld-
setningu því þær eru tregari til að veð-
setja heimilí sín og þar með velferð fjöl-
skyldunnar. 1 þriðja lagi setja konur mark-
miðið ekki á skjótfenginn gróða heldur
jafnar tekjur enda leggja þær oft áherslu á
mönnum i kringum mig.
Ég var orðin bjartsýn af að fá allan þenn-
an félagsskap og ætlaði að ganga til
þeirra, en datt aftur í götuna.
Á leið til karlmanna dettur hún og það eru
þeir sem hjálpa henni á fætur, gefa henni að
drekka og borða og gera hana ánægða. Karl-
menn reisa konur við og gefa þeim sjálfs-
mynd. f skilgreiningu verkamannanna finnst
Ástu að hún hafi fengið inngöngu í samfélag-
ið á nýjan leik:
Þeir skildu allt.
Þeir brostu og veifuðu mér í kveðjuskyni.
Einhver blístraði nýtt danslag, og ég
heyrði óminn af þvi á eftir mér. Ég hafði
aldrei fundið eins vel, hvað mennirnir
eru góðir hver við annan og góðir við
guð, og hvað guð er góður við mennina
og sjálfan sig. Mér lá við hlátri af gleði og
vellíðan.
Ásta er glöð og ánægð yfir að hafa náð í
augnaráðið afturog skilgreiningu þess á sér.
Hún er aftur orðin viðfang og sjálfsmynd
hennar og innganga í samfélagið er tryggð.
Þráttfyrir illa meðferð, nauðgun og útskúfun
af hálfu karlmanns er það áfram til karl-
manna sem hún sækir sjálfsmynd sína.
Verkamennirnir skilja allt og hún er glöð,
„að hafa ekki sokkið í tjörudíkið eins og ves-
alings litlu mýsnar", að hafa ekki verið
kastað út í ystu myrkur og tapað sjálfsmynd
sinni og skilgreiningu karlmanna á sér.
Heimildir: Ásta Sigurðardóttir. Sögur og Ijóð. Mál
og menning, Reykjavík 1961 og 1985.
Friðrika Benónýs. Minn hlátur er sorg. Ævisaga
Ástu Sigurðardóttur. Iðunn, Reykjavík 1992.
Helga Kress. Dæmd til að hrekjast, Tímarit Máls og
menningar 1/1988.
Um kenningar Irigarays sjá: Luce Irigaray. Specul-
um de l'autre femme. Edition de Minuit, París
1974. Ensk þýðing: Speculum of the Other Wom-
an. Cornell University Press. Ithaca 1985.
Ahrifavaldur í
vestfirsku atvinnulífi
að geta sinnt fjölskyldu sinni samhliða
rekstrinum.
í tvö ár var unnið með hugmyndir
kvenna undir verkefnisstjórn
greinarhöfundar varðandi framleiðslu og
atvinnurekstur. Það var leitast við að
virkja konur í eigin samfélögum með því
að halda hugmyndaleitarfundi í öllum
þéttbýliskjörnum og í kjölfarið var ein-
Ólöf Oddsdóttir setti á stofn leirkeraverkstæði
á Suðureyri.
staklingum veitt ráðgjöf varðandi stofn-
un, rekstur, fjármögnun og annað sem við
kemur viðskiptum. Einnig var lögð
áhersla á að gera konur í framleiðslu og
fyrirtækjarekstri á Vestfjörðum sýnilegar
með því að vekja athygli á viðfangsefnum
kvennanna á heimaslóðum og í fjölmiðl-
um.
Á tveggja ára ferli verkefnisins urðu
margar hugmyndir að veruleika. Þar á
meðal var stofnuð fiskþurrkun og leirkera-
verkstæði. Framleiðsla hófst á vönduðum
listmunum og ritfangaverslun var opnuð.
Tilraunarækt var hafin á „shitake” svepp-
um og jólasveinahúfur fóru á markað í
Reykjavík. Rauðmagi var reyktur og skart-
gripir smíðaðir. Að ótöldum sex hand-
verkshúsum sem sáu dagsins ljós á tíma-
bilinu. Sumar hugmyndanna lifa enn og
aðrar ekki, eins og gengur og gerist í frum-
kvöðlabransanum svona yfirleitt. Það sem
situr eftir er aukin virkni kvenna sem frum-
kvöðlar og þar með sem áhrifavaldar í eig-
in samfélagi. Fordæmi skapaðist fyrir til-
raunum í framleiðslu og rekstri sem urðu
öðrum til hvatningar. Það skapaðist frum-
kvöðlamenning kvenna og hún varð sýni-
leg.
Þegar verkefninu lauk átti áhugahópur-
inn frumkvæði að því að vinna að stofnun
Atvinnuþróunarfélags Vestfjarða. Sam-
staða náðist milli einstaklinga, fyrirtækja
og sveitarfélaga á Vestfjörðum, Byggða-
stofnunar og áhugahópsins um stofnun
hlutafélags um reksturinn. Áhugahópur-
inn, sem nú kallar sig At-konur, á 20% hlut
í félaginu og situr fulltrúi þess í stjórn fé-
lagsins. Sömu konur hafa setið í stjórn
Snerpu og At-kvenna frá upphafi. Þær
eru:Anna Lóa Guðmundsdóttir, Guðrún
Stella Gissurardóttir, Ingibjörg
Sigfúsdóttir, Magdalena Sigurðardóttir,
Sigríður Magnúsdóttir og Sigurborg
Þorkelsdóttir.
Þegar stjórnin með áhugahópinn að
bakhjarli ákvað að „gera eitthvað" hóf
hann ferli sem átti eftir að virkja konur til
frumkvæðis í atvinnusköpun. Aukreitis
urðu þær sjálfar, sem hópur, að samfélags-
legu afli sem enn er virkt í þágu kvenna á
Vestfjörðum. Eignarhald er áhrifavald og
með eignarhlut sínum í Atvinnuþróunarfé-
laginu hafa þær áhrif á starfsemi þess.
Þeirra hlutverk er að sjá til þess að félagið
samþætti skilning og virðingu fyrir for-
sendum kvenna í atvinnurekstri þannig að
í framtíðinni verði ekki þörf á sérstöku
átaksverkefni kvenna.
Elsa Guðmundsdóttir hagfræðingur
36