19. júní - 19.06.1998, Blaðsíða 53

Fyrsta íslenska kvenfélagið
Húsið í Ási hefur verið gefið Byggðasafni Skagafjarðar og flutt í Glaumbæ.
Hinn 7. júlí 1869 hóaði húsfreyj-
an í Ási í Hegranesi, frú Sigurlaug
Gunnarsdóttir, nágrannakonum
sínum saman í kaffi. Frú Sigur-
laugu lá mikið á hjarta en hún
hafði nýlokið lestri á grein sem
nefndist „Nokkur orð um hrein-
læti" og vildi nú hvetja stallsyst-
ur sfnar til aðgerða f hreinlætis-
málum. Þær tóku vel í málaleitan
Sigurlaugar og þetta júlíkvöld
var stofnað til formlegra kvenna-
samtaka sem fengu síðar nafnið
Kvenfélag Rípurhrepps. Þar með
leit fyrsta kvenfélag landsins
dagsins Ijós.
Meira en bara
„pilsafundur"
Einhverjir munu hafa fussað yfir þessu tiltæki
kvennanna og talað um pilsafund. Sam-
koma sem þessi þótti raunar slík nýlunda að
konurnar fundu sig knúnar til þess að gera
grein fyrir sínum málum eins og sjá má í
tímaritinu Norðanfara árið 1869. Orðrétt
segir í þessari grein:
Af því menn eiga ekki að venjast því að
konur í sveit eigi fundi eða samkomur með
sjer, þá má búast við, að ýmislega sje dæmt
um þessa fundartilraun vora afþeim, sem til
spyrja eptir sögusögnum, og fyrir þá sök
þótti mjer eigi ónauðsynlegt að skýra frá
fundinum opinberlega; eigi til þess, að setja
hann jafnhliða fundum heldri manna, heldur
einungis til að sýna tilgang hans, sem jeg
vona verði virtur á betra veg af þeim, sem
íhuga búnaðar ástand almennings og
hversu miklu konur koma til leiðar, bændum
sínum og búi til falls eða viðreisnar. . En það
er von mín, að viðleitni vor beri einhvern
ávöxt, og það því fremur, að konur í öðrum
sveitum vildu gjöra hið sama; sem finna til
þess með oss, hvað mörgu er ábótavant, . .
Við erum líka fæstar menntaðar sveitakon-
urnar, og þurfum því fremur að læra hver af
annari;
Undir þetta skrifar "e/'n af fundarkonun-
um“.
Meðal þess sem formlega var samþykkt á
þessum fyrsta kvenfélagsfundi var að senda
einungis hreina ull í kaupstaðinn og koma
upp vefstólum á öllum bæjum og kenna
fleiri konum vefnað. Næsti fundur samþykkti
svo nauðsyn þess að kenna öllum börnum
að lesa og skrifa, matjurtagarðar ættu að
vera á hverjum bæ og viðhalda bæri íslensku
þjóðerni og þá var ekki síst verið að horfa til
fatnaðar og nafngifta.
Kvennaskóli stofnaður
Kvenfélagskonur voru ötular að vinna að um-
bótum í málefnum kvenna og heimilanna al-
mennt, þeim var snemma Ijóst að þar gegndi
aukin menntun lykilhlutverki og á fundi í Ási
árið 1876 ákváðu félagskonur að stofna
skyldi kvennaskóla í héraðinu og varð það úr
ári síðar. Skólinn hafði gðsetur í Ási undir
handarjaðri frú Sigurlaugar og eiginmanns
hennar, Ólafs Sigurðssonar alþingsmanns.
Skólinn hafði reyndar ekki langa viðdvöl f Ási
heldur flakkaði nokkuð um Skagafjörðinn
næstu árin eða þar til ákveðið var að koma á
sameiginlegum kvennaskóla fyrir Húnavatns-
og Skagafjarðarsýslu sem stofnaður var að
Ytri-Ey í Húnavatnssýslu árið 1883. „Pilsa-
fundurinn" í Ási á björtu júlíkvöldi árið 1869
var því sannarlega lítil þúfa sem átti eftir að
velta þungu hlassi í framfaramálum skag-
firskra kvenna næstu áratugina.
Heimild: Sigríður Sigurðardóttir: Nánd nýrra tíma.
Ópr. BA-ritgerð í sögu, 1985.
Frítt kaffi fyrir konur í íslenskum búningi
Byggðasafn Skagafjarðar býður öllum kvenfélagskonum í Skagafirði til kaffisamsætis í
Áshúsi, Glaumbæ og sérstaklega eru þær velkomnar sem mæta í þjóðbúningum.
Klukkan tvö hinn 19. júní verður safninu formlega afhentur hátíðarbúningur Sigurlaugar
í Ási til eignar og varðveislu. Búningurinn var saumaður á árunum 1865-66 að fyrirsögn
Sigurðar Guðmundssonar málara.
Hlutverk kvenfélaganna árið 1999
í tilefni þess að 130 ár eru liðin frá því að fyrsta kvenfélagið var stofnað á íslandi ákvað
Sigríður Sigurðardóttir, safnstjóri Byggðasafns Skagafjarðar, að efna til könnunar á
hlutverki og markmiði kvenfélaganna árið 1999. Sigríður sendi spurningalista til
forsvarskvenna allra kvenfélaga landsins en þau eru á þriðja hundrað talsins. Könnunin
er tvíþætt; annars vegar er Sigríður að rannsaka markmið hvers og eins félags og hvort
þau hafi eitthvað breyst í tímans rás. Hins vegar er spurt um þau atriði sem félagið
hefur sinnt undanfarin ár og hvaða breytingar blasi við starfi kvenfélaganna á nýrri öld.
Af þeim svörum sem þegar hafa borist segir Sigríður það ljóst vera að kvenfélögin séu
stödd á tímamótum og mörg þeirra hafi breytt mjög um hlutverk frá því sem var.
Sýningar sem tengjast húsmóðurhlutverkinu
í Áshúsinu í Glaumbæ, Skagafirði hefur Sigríður Sigurðardóttir safnstjóri sett upp
sérsýningar sem beinast meira eða minna að húsmóðurhlutverkinu:
1) Heimili frá miðri 20. öld, þar sem uppalandinn og afdalabóndinn Monika á Merkigili
er í aðalhlutverki.
2) Nytjalist. Útskurður og skreytilist á nytjahlutum hversdagsins.
3) “Matur og kaffi". Fjallað um matartilbúning í torfbæjum og kaffineyslu íslendinga fyrr
og nú.
53