19. júní - 19.06.1998, Blaðsíða 38

Er kynjakvóti vænleg leið til
þess að auka hlut kvenna í
stjórnmálum?
Kynjakvóti hefur oft verið nefndur og
stundum reyndur sem leið til að auka hlut
kvenna í stjórnmálum. Arna Schram kannaði
viðhorf ungs fólks í stjórnmálum til þess
háttar aðgerða.
Flestir eru sammála því markmiði núorðið að auka beri hlut
kvenna í lýðræðislega kjörnum samkundum. Lýðræðið
hreinlega krefjist þess að samkundan endurspegli hlutfall
kynjanna í þjóðfélaginu. Út á það gangi jafnréttisbaráttan að jafna
stöðu kynjanna, ekki bara til handa konum heldur líka körlum.
Leiðirnarað þessum markmiðum hafa hins vegarverið umdeildar.
Margir eru á því að fara verði í opinberar aðgerðir til þess að jafna
hlut kynjanna en aðrir telja rétt að fara hægar í sakirnar og minna
til dæmis á að það sem þurfi til sé viðhorfsbreyting til hlutverka-
skiptingar kynjanna. ( umræðu um þessi mál hafa ýmsar leiðir ver-
ið nefndar til þess að jafna stöðu kynjanna og er ein þeirra sú að-
ferð að koma á svokölluðum kynjakvóta, þ.e. að ákveðið verði fyr-
irfram að hlufall hvors kynsins skuli ekki verða undir ákveðnu
marki. Til dæmis að í fjögurra manna ráði verði að vera tvær kon-
ur og tveir karlar eða að á þrjátíu manna framboðslista verði að
vera kona í öðru hverju sæti. Síðarnefnda leiðin hefur verið reynd
í mörgum stjórnmálaflokkum annars staðar á Norðurlöndum. Jafn-
aðarmenn í Svíþjóð tóku til dæmis upp kvótakerfi fyrir kosningarn-
ar 1994 og varð það til þess að mikill fjöldi kvenna var kjörinn á
þing og í héraðs- og sveitarstjórnir, auk þess sem konurnar yngdu
upp framboðslista Jafnaðarmanna (Gegnum glerþakið, 1999).
Á Islandi hefur á hinn bóginn lítið farið fyrir slíkum aðgerðum.
En hvaða skoðanir skyldi ungt fólk í stjórnmálum hér á landi hafa
á kynjakvóta? Fjórir einstaklingar voru inntir álits á þessu máli, þau
Ásdís Halla Bragadóttir, formaður Sambands ungra sjálfstæðis-
manna, Einar Skúlason, varaformaður Sambands ungra framsókn-
armanna, Margrét Sverrisdóttir, framkvæmdastjóri Frjálslynda
flokksins og Þórunn Sveinbjarnardóttir, nýkjörinn alþingismaður
fyrir Samfylkinguna á Reykjanesi.
Kynjakvóti nauðsynlegur
„Ég tel kynjakvóta nauðsynlegan, því miður, en best væri
að allir væru meðvitaðir um nauðsyn þess að jafna stöðu
kynjanna," segir Þórunn Sveinbjarnardóttir og bendir á að
kynjakvótar hafi aldrei verið notaðir á íslandi í neinum
mæli, nema hvað einhverjir gömlu flokkanna hafi notað þá
við val á mönnum í ráð eða nefndir innan sinna vébanda.
„En ég tel víst að framgang kvenna, eða aukið hlutfall
kvenna á framboðslistum stjórnmálaflokka, megi beinlínis
rekja til uppgangs Kvennalistans hér á árum áður af því að
það þurfti slíka ögrun, það þurfti slíkan þrýsting til þess að
koma þessum málum á hreyfingu á Islandi." Þórunn tekur
fram að fyrir 20 til 30 árum hafi meðvituð ákvörðun verið
tekin um að hafa kynjakvóta í mörgum stjórnmálaflokkum
í Skandinavíu til þess að jafna stöðu kynjanna. „Þetta hef-
ur aldrei verið gert á fslandi og þess vegna held ég að við
séum til dæmis mörgum árum, ef ekki áratugum, á eftir
frændþjóðum okkar í þessum málum og séum núna loks-
ins árið 1999 að ná hlutfalli kvenna upp yfir þriðjung á
þingi, en þó ekki meir. Ég held að það sé tómt mál að tala
um virkt lýðræði nema að hlutfall kvenna og karla í stjórn-
málum sé sem jafnast."
Aðspurð segist hún vera hugsi yfir því hvort að kynja-
kvóti myndi virka á fslandi í dag eins og hann gerði á hin-
um Norðurlöndunum fyrir tuttugu árum eða svo. „Að-
stæður hafa sem betur fer breyst til batnaðar þótt enn eigi
íslenskar konur nokkuð í land sem best sést á hlutfalli
kvenna í ríkisstjórninni." Þórunn leggur hins vegar áherslu
á að fólk verði að vera mjög meðvitað um að skipting milli
kynja sé jöfn. „Og að sjálfsögðu á það bara að vera þannig
að það þurfi ekki að niðurnjörfa slíkt. Þetta á bara að vera
sjálfsagt mál, það er ekki enn þá orðið þannig, en ég held
hins vegar að þróunin sé öll í áttina."
38