19. júní - 19.06.1998, Blaðsíða 33

Bragi: Hefðirðu frekar viljað vera læknir?
Jóhann: Nei, ég myndi velja það sama aftur.
Bragi: Ef þú yrðir veikur og yrðir að leggj-
ast á sjúkrahús, hvort myndirðu frekar
vilja að karlkyns eða kvenkyns hjúkrunar-
fræðingur hjúkraði þér?
Jóhann: Alveg sama.
Bragi: Hefur menntun þín og starf sem
hjúkrunarfræðingur gagnast þér vel í líf-
inu?
Jóhann: Já, maður þroskast vel með þessu
starfi. Mérfinnst ég alltaf vera að læra eitt-
hvað nýtt og það er líka mikilvægt að fylgj-
ast vel með nýjungum, sem eru örar. Mað-
ur dregst fljótt aftur úr ef maður gerir það
ekki.
Bragi: Hvað myndir þú ráðleggja karl-
mönnum sem nú eru að stefna að námi í
hjúkrunarfræði? Myndirðu ráðleggja kon-
um á sama hátt?
Jóhann: Ég myndi ráðleggja báðum kynjum
eins. Að hugsa sig vel um, enda er þetta
ævistarf. Þetta er oft erfitt starf en maður fær
svo mikið til baka frá sjúklingunum. Þetta
starf gefur mikla möguleika. Maður getur líka
auðveldlega breytt til og maður fær alls stað-
ar vinnu.
Náms- og húsnæðisstyrkir
gætu skipt meginmáli
Annadís Greta Rúdólfsdóttir
félagssálfræðingur hefur
verið að leggja lokahönd á
rannsókn þar sem hún skoð-
ar áhrif móðurímynda og
móðurhlutverksins á sjálfs-
mynd, líkamsmynd og fram-
tíðarsýn ungra mæðra.
Á hvers konar gögnum byggðir þú þessa
rannsókn?
„Ég lagði áherslu á að reyna að nálgast við-
fangsefnið frá fleiri en einu sjónarhorni.
Fræðsluefni og handbækur ætlaðar verð-
andi mæðrum voru greind og þær hug-
myndir um móður og barn sem lágu þar að
baki. Til að meta reynslu ungra kvenna af
móðurhlutverkinu voru tekin viðtöl við 10
ungar konur meðan á meðgöngu stóð. Af
þeim var rætt við 8 aftur eftir að barnið var
fætt. Yngsti þátttakandinn var 16 ára en ein
stúlkan var nýorðin tvítug þegar fyrri við-
tölin fóru fram. Auk einstaklingsviðtalanna
voru svo tekin hópviðtöl við mæður sem
átt höfðu börn ungar, og mæður ungra
mæðra."
I Rabbi hjá Rannsóknastofu í kvennafræð-
um gagnrýndir þú fræðsluefnið sem beint
er að verðandi mæðrum. I hverju fólst sú
gagnrýni?
„Gagnrýni mín beindist einkum að dýrari lit-
prentuðum bæklingum s.s. Barn í vændum
sem Heilsuverndarstöðin hefur dreift frá því
1988. Niðurstaðan úr þeirri greiningu var
að umfjöllun um móðurhlutverkið væri
þverstæðukennd. Annars vegar er lögð
áhersla á að konur gangi inn í hlutverk sitt
sem uppalendur verðandi þegna samfé-
lagsins. Þar bera þær meginábyrgð á að
barnið fái nóga ást og hlýju til að þroskast
eðlilega. Hins vegar er líkami verðandi og
nýbakaðra mæðra sjúkdómsgerður og skil-
greindur sem hindrun að skynsamlegri
hugsun. f fræðsluefninu var lögð áhersla á
hinar miklu tilfinningasveiflur sem verðandi
og nýbakaðar mæður finna fyrir og gefið í
skyn að þær gætu ekki tekið rökrænar
ákvarðanir fyrir sig sjálfar. Það bar einnig
nokkuð á því að lesandinn væri barngerður.
Ég dró þá ályktun m.a. af því að verið var
að veita lesandanum fræðslu um lífstíl sem
er hluti af lífi nær allra fullorðinna nútíma-
kvenna, s.s. að þrífa sjálfan sig og tyggja
matinn áður en honum er kyngt. í nýrri
handbókum og ódýrara fræðsluefni mátti
greina aðrar hugmyndir og þar m.a. lögð
áhersla á ákvörðunarrétt kvenna yfir eigin
líkama. Ég ætla að taka það fram að
fræðsluefnið sem ég greindi var i dreifingu
1997 og það hafa komið út nýrri og betri
bæklingar síðan þá. Eftir að ég gagnrýndi
þessa bæklinga á fundi með starfsfólki á
Heilsuverndarstöðinni var ákveðið að taka
þá úr dreifingu alfarið."
En hvaða máli skiptu þessar hugmyndir
fyrir reynslu þessara ungu kvenna af
móðurhlutverkinu?
„í einstaklings- og hópviðtölunum skil-
greindu ungu konurnar sig bæði út frá
þessum hugmyndum um móðurhlutverkið
og í andstöðu við þær. Móðurhlutverkið
töldu þær færa þeim eftirsóknarverðan
þroska sem skapast af því að bera ábyrgð
á og fylgjast með nýjum einstaklingi
þroskast. Þær settu sig hins vegar gegn því
að líkaminn væri sjúkdóms- og hlutgerður
og lögðu áherslu á að ákvörðunarréttur
þeirra yfir eigin líkama væri virtur."
Hvers konar ímynd höfðu ungu konurnar af
sjálfum sér sem mæðrum?
„Ungu mæðurnar höfðu jákvæða ímynd af
sjálfum sér sem mæðrum. Þeim fannst þær
vera góðar mæður og sárnaði þegar verið
var að taka framfyrir hendurnar á þeim eða
þegar gefið var í skyn að þær réðu ekki við
móðurhlutverkið. Það var helst í hópviðtöl-
unum þar sem nokkur ár voru um liðin síðan
barnið fæddist að kom fram eftirsjá. Nokkr-
ar höfðu lokast í þeirra félagslegu stöðu
sem þær voru í þegar þær eignuðust barnið
og hafði skort stuðning til að ná að fylgja
eftir framtíðardraumum sínum. Eins og ein
orðaði það þá sá hún ekki eftir að hafa eign-
ast barnið en hefði viljað stilla klukkuna
þannig að hún hefði átt það seinna."
Hvers konar stuðning reiddu ungu konurn-
ar sig á?
„Fyrir þær sem voru ekki í sambúð skipti
stuðningur fjölskyldu, sérstaklega móður
miklu máli. í því sambandi var athyglisvert
hvernig fjölskyldan notaði stuðninginn til
þess að hafa taumhald á ungu konunum.
Þær fengu húsnæði endurgjaldslaust háð
því að þær héldu áfram í námi, barnanna var
gætt á meðan að þær voru að læra eða
vinna o.s.frv. Fjárhagslegt bolmagn fjöl-
skyldna hafði hér auðvitað áhrifá það hversu
mikinn og hvers konar stuðning fjölskyld-
unnar gátu veitt."
Á hvaða hátt telur þú að best væri að
koma til móts við ungar mæður?
„Bætt fræðsla og aukið aðgengi að getnað-
arvörnum skiptir auðvitað mestu máli til
þess að koma í veg fyrir ótímabærar barn-
eignir. Til að styðja við bakið á ungum
mæðrum held ég hins vegar að það besta
sem samfélagið gæti gert væri að hjálpa
þeim að komast í þá stöðu að þær gætu
staðið á eigin fótum. Náms- og húsnæðis-
styrkir gætu hér skipt meginmáli."
Hrafnhildur Halldórsdóttir
33