19. júní - 19.06.1998, Blaðsíða 13

hitti forsetahjónin í fyrsta sinn, skömmu eftir
að hann tók við starfi sem sendiherra Islands
í Washington. I byrjun árs 1998 hafði hann
verið boðaður til fyrsta fundar í Hvíta húsinu
á vegum Árþúsundanefndar Hvíta hússins en
Hillary Clinton veitir nefndinni forystu. Jón
Baldvin segir að þarna hafi verið sama komn-
ir margir fremstu heimspekingar, sagnfræð-
ingar og hagfræðingar Bandaríkjanna, en fyr-
ir utan þá sem voru í Hvíta húsinu tóku þátt í
fundinum fulltrúar fjölmargra háskóla, bæði
innan og utan Bandarikjanna, í gegnum net-
ið og gátu þannig tekið þátt í fundinum með
spurningum og umræðum. „Alls voru þarna
um 300 manns. Forsetafrúin stýrði fundinum
og forsetinn var viðstaddur og tók þátt í um-
ræðum," útskýrir Jón Baldvin. „Þetta voru
fyrstu kynni mín hér af forsetahjónunum þar
sem ég var áhorfandi að því hvernig þau
sameiginlega ræddu nánast heimspekileg
eða þjóðfélagsleg viðfangsefni við fremstu
menn Bandaríkjanna á því sviði sem jafningj-
ar." Jón Baldvin segir að sá sem hafi haldið
framsögu hafi verið prófessor Bailey frá
Harvard-háskólanum en erindi hans snerist
um það hvað við getum lært af sögu okkar
sem hefur gildi fyrir framtíðina. „En af því að
við erum nú að tala um forsetahjónin þá
skynjaði ég vel að sennilega væri leitun að
þjóðhöfðingjahjónum í veröldinni sem hefðu
getað með sama hætti og Bill Clinton og
Hillary tekið þátt í svona djúphugulum um-
ræðum með fremstu sérfræðingum þjóðar-
innar og það algjörlega á jafnréttisgrund-
velli," segir hann. „Þetta var satt að segja
meiriháttar fundur og meiriháttar lífsreynsla
og nóg til þess að maður gerði sér grein fyr-
ir því að þessi hjón eru bæði sérstök fyrir
sakir bæði mikillar greindar og þekkingar og
getu til þess að tjá sig á aðlaðandi og sann-
færandi hátt um flókin viðfangsefni."
Ný jafnréttislög væntanlega
samþykkt á nýju þingi
Páll Pétursson félagsmálaráðherra
lagði fram á Alþingi sl. vetur nýtt
frumvarp til jafnréttislaga sem leysa
skyldi af hólmi lög nr. 28/1991 um jafna
stöðu og jafnan rétt kvenna og karla. Frum-
varpið hlaut ekki afgreiðslu á síðasta þingi
en í umræðum þingmanna komu fram
væntingar til þess að það yrði afgreitt sem
fyrst á því þingi sem nú er að koma saman.
Frumvarpið er að mestu leyti samið af sér-
stakri ráðherraskipaðri nefnd sem Sigríður
Lillý Baldursdóttir, skrifstofustjóri veitir
forstöðu, en aðrir í nefndinni eru Árni M.
Mathiesen alþingismaður, Elín R. Líndal,
formaður Jafnréttisráðs og Elsa S. Þorkels-
dóttir, framkvæmdastjóri Jafnréttisráðs.
Starfsmaður nefndarinnar er Hanna Sigríð-
ur Gunnsteinsdóttir.
I athugasemdum við frumvarpið kemur
fram að meginástæða fyrir endurskoðun
núgildandi jafnréttislaga hafi verið tvíþætt.
Annars vegar vegna þeirra breytinga sem
orðið hafa í jafnréttismálum frá því núgild-
andi lög tóku gildi og hins vegar vegna
þeirrar staðreyndar að þrátt fyrir lög um
jafna stöðu og jafnan rétt kvenna og karla
hafi lítið miðað í jafnréttisátt á ýmsum mik-
ilvægum sviðum samfélagsins. „Því var
auðsætt að við endurskoðunina þurfti bæði
að athuga skipan jafnréttismála í stjórn-
sýslunni og afmörkun þeirra verkefna sem
vinna skyldi að.“ í athugasemdum kemur
einnig fram að fyrrgreind nefnd leggi
áherslu á að jafnréttismál þurfi að vera við-
fangsefni beggja kynja, enda muni bæði
kynin njóta góðs af auknu jafnrétti í samfé-
laginu. „Fram til þessa liafa konur verið
mun virkari í baráttunni fyrir jafnrétti kynj-
anna en undanfarin ár hafa karlar kveðið
sér hljóðs og krafist réttar síns á eigin for-
sendum. Um er að ræða réttindabaráttu
sem styður baráttu kvenna fremur en að
hún gangi gegn henni og taldi nefndin mik-
ilvægt að styrkja þessa þróun. Grunntónn-
inn í jafnréttismálum er, að mati nefndar-
innar, að konum og körlum séu sköpuð jöfn
tækifæri til að nýta krafta sína sjálfum sér
og samfélaginu til góða og að fólki sé ekki
mismunað á grundvelli kynferðis. í þessu
sambandi er þó mikilvægt að hafa hugfast
að sérstakt tillit til kvenna við þungun og
barnsburð telst ekki mismunun."
Kynferðisleg áreitni
skilgreind
Meðal helstu nýmæla i frumvarpinu má
nefna að lagt er til að jafnréttismálin heyri
áfram undir félagsmálaráðuneytið en sér-
hvert ráðuneyti skipi jafnréttisfulltrúa sem
hafi umsjón með jafnréttismálum á mála-
sviði síns ráðuneytis og verði tengiliður við
félagsmálaráðuneytið. „Þetta er gert til að
styrkja jafnréttisstarf á öllum sviðum sam-
félagsins, enda varðar jafnrétti kynjanna
alla málaflokka ef grannt er skoðað,“ segir
í athugasemdum frumvarpsins. Af öðru ný-
mæli er að lagt er til að Skrifstofa jafnrétt-
ismála, sem samkvæmt núgildandi lögum
er skrifstofa Jafnréttisráðs og kærunefndar
jafnréttismála, verði sérstök stofnun sem
heyri undir félagsmálaráðuneytið og fái
skilgreind verkefni. „Meginbreytingin sem
í þessu felst er að verkefnin sem sam-
kvæmt núgildandi lögum eru á ábyrgð
Jafnréttisráðs, sem skipað er fulltrúum
hagsmunasamtaka og aðilum vinnumark-
aðarins, verða falin stofnun til fram-
kvæmda. í ljósi þess að undanfarin ár hafa
stjórnvöld í síauknum mæli ákveðið eða
skuldbundið sig til að sinna ákveðnum
verkefnum í jafnréttismálum þykir rétt að
leggja til að jafnréttisstofnun stjórnvalda,
Skrifstofa jafnréttismála, heyri beint undir
ráðuneyti en sé ekki stjórnað af fjölskipaðri
nefnd. “
Þá er í frumvarpinu gert ráð fyrir að Jafn-
réttisráð sitji áfram en í breyttri mynd og
sinni öðrum verkefnum en nú. Hið nýja
Jafnréttisráð verði vettvangur hagsmuna-
samtaka og þeirra sem vilja leggja sitt af
mörkum við stefnumörkun og ráðgjöf í jafn-
réttismálum. Einnig eru lagðar til gagnger-
ar breytingar á jafnréttisþingi, boðun þess,
hversu oft það kemur saman og á verkefn-
um þess. Lagt er til að félagsmálaráðherra
boði til þingsins annað hvert ár og þingið
kjósi þrjá fulltrúa í Jafnréttisráð. Að auki er
í frumvarpinu lagt til að í stað kærunefndar
jafnréttismála verði skipuð úrskurðarnefnd
jafnréttismála sem kveða muni upp bind-
andi úrskurði. Meðferðarreglur úrskurðar-
nefndarinnar eru jafnframt gerðar skýrari
og sönnunarreglur fyrir nefndinni hafðar
þær sömu og fyrir dómstólum. Gert er ráð
fyrir þeim möguleika að úrskurðarnefndin
geti í samráði við málshefjanda vísað mál-
um til sáttameðferðar hjá Skrifstofu jafn-
réttismála.
Af öðrum nýmælum má nefna að í frum-
varpinu er kynferðisleg áreitni skilgreind
og sömuleiðis skilgreindar ákveðnar skyld-
ur atvinnurekenda og skólastjórnenda til
að koma í veg fyrir hana, svo og hvernig
staðið skuli að meðferð máls komi slíkt upp
á vinnustað eða í skóla. Einnig er í frum-
varpinu lagt til að ákvæði í íslenskri löggjöf
um hlut kynjanna í nefndum, stjórnum og
ráðum verði skerpt. Um er að ræða sérstakt
átak og að tíu árum liðnum er gert ráð fyr-
ir að ekki sé þörf á ákvæði sem þessu í jafn-
réttislögum.
Arna Schram
13