19. júní - 19.06.1998, Blaðsíða 17

mönnum með honum í staðinn fyrir að út-
skýra fyrir stjórnendum fyrirtækja hvað þeir
græði á hugsunarhættinum. Vitlaus kynning
á jafnréttislöggjöfinni hefur leitt til að stjórn-
endur fyrirtækja eru farnir að setja hana í
flokk með skattalögum, eftirlitsiðnaðinum
og öllu sem þeir telja vera byrði á rekstrin-
um. Jafnréttisstefna í fyrirtækjum hefur hins
vegar reynst auka starfsánægju starfsmanna
og þar með bætt allan starfsanda verulega,
það skilar sér alltaf í reksturinn. Áhersla á
jafnréttismál nýtir betur hæfileika, reynslu
og þekkingu alls starfsfólksins og við sjáum
það til dæmis að með því að draga úr hinni
séríslensku og óhóflegu yfirvinnu, sem aðal-
lega hefur verið unnin af körlum, hefurfram-
leiðni í fyrirtækjum aukist og það er síður
hætta á því að starfsmennirnir brenni út.
Með þessu móti nýtast þeir fyrirtækjunum
lengur.
Það er líka mikilvægt í jafnréttisbaráttunni
að ungt og vel menntað fólk, sem er sá hóp-
ur sem fyrirtæki vilja helst ráða til starfa,
spyrji stjórnendur fyrirtækja að því hvernig
þessum málum sé háttað í þeirra fyrirtæki.
Spyrji einfaldlega hvort vinna í þessu fyrir-
tæki fari saman við það að eignast fjölskyldu
og þroska sjálfan sig „... sem sagt; eiga
líf utan við vinnuna," botnar blaðamaður og
Ólafur sættist á stuttu útgáfuna á þessu ann-
ars alvarlega málefni.
Jafnréttisbaráttan snýst því kannski fyrst
og síðast um lífsgildi. Bæði kynin eiga að
hafa rétt til að njóta sín, hæfileika sinna og
menntunar, í atvinnulífinu sem og í einkalíf-
inu. Og, eins og Ólafur sagði, þess vegna er
mikilvægt að við spyrjum okkur og vinnuveit-
endur okkar réttu spurninganna nógu
snemma. Því þegar upp er staðið velkist eng-
inn í vafa um hvað það er sem raunverulega
skiptir máli.
Karlastörf í meiri metum
Edda Rós Karlsdóttir, hagfræð-
ingur ASI, segir að úr nýjustu
launakönnun Kjararannsóknar-
nefndar megi greinilega lesa að
karlastörf séu í meiri metum en
kvennastörf þó að í eðli sínu séu
störfin keimlík. Það þykir greini-
lega merkilegra að afgreiða vara-
hlut en varalit þó að bæði störfin
krefjist svipaðrar sérþekkingar.
Launakönnunin tekur til launa-
manna á almennum vinnumarkaði
og starfsmanna stofnana og fé-
laga í eigu opinberra aðila. Við
vinnslu könnunarinnar var notast
við sérstakt starfaflokkunarkerfi
og athyglinni sérstaklega beint
að starfinu sjálfu og því hversu há
greiðsla fæst fyrir framlagið. I
flestum eða öllum tilfellum kemur
í Ijós að karlar fá hærri laun fyrir
svipaða vinnu. Munurinn minnkar
með minni sérhæfingu. Edda Rós
telur að ein skýringin á launamun-
inum felist í kynjaskiptum vinnu-
markaði, þ.e. yfirleitt sé um sér-
stök karla- og kvennastörf að
ræða.
En hvernig var könnun-
in gerð og hvaða hópar
voru skoðaðir?
„Þessi könnun byggist á
handahófsúrtaki fyrir-
tækja og stofnana með
tíu eða fleiri starfsmenn.
Þetta er 13.000 manna
úrtak sem byggist á sjö
starfsstéttum. Launa-
upplýsingar eru fengnar
um öll störf unnin af
starfsmönnum átján ára
eða eldri. Þessi fyrsti áfangi nær til eftirfar-
andi atvinnugreina: Matvæla- og drykkja-
vöruiðnaðar, textíl- og fataiðnaðar, efna-
iðnaðar, málmiðnaðar, framleiðslu sam-
göngutækja, byggingarstarfsemi og mann-
virkjagerðar, verslunar og sam-
gangna/flutninga."
Hverjar eru helstu niðurstöður með tilliti
til launamunar kynjanna?
„Niðurstöðurnar úr þessari könnun styðja
þær niðurstöður sem oftast eru, þ.e. að
launamunurinn er meiri milli kynja eftir því
sem sérhæfing eykst. Launamunur hjá al-
mennu verkafólki er langminnstur og vart
mælanlegur í dagvinnulaunum á almennum
vinnumarkaði."
Hvað sýnir þessi kynjaskipti vinnumarkað-
ur okkur?
„Ég get nefnt að í hópnum véla- og vél-
gæslufólk eru konurnar í allt öðrum störf-
um en karlarnir. Þær stjórna vélum inni í
framleiðslufyrirtækjunum, inni í verksmiðj-
unum. Karlarnir vinna við vélar í stóriðju og
stjórna þungavinnuvélum þar sem upp-
gangurinn er og fá greidd hærri laun," seg-
ir Edda Rós.
„í flokknum sérhæft verkafólk eru konurn-
ar í fiskvinnslu, við saumaskap en karlarnir
eru við smíðar og þess háttar. Það kemur
fram í þessari könnun að konur með
sveinspróf hjá fyrirtækjum með 70 eða
fleiri starfsmenn eru nánast ekki til. Þessi
störf eru frekar vel launuð og einhverra
hluta vegna fást konur ekki til þeirra starfa.
í úrtakinu eru samtals 11 konur iðnlærðar en
karlarnir eru 1100.
í hópnum skrifstofufólk er launamunur meiri.
Þar eru störfin gjörólík, karlanir eru umsjón-
armenn yfir lager, fylgjast með og skrá niður
framleiðslu o.s.frv. Konurnar eru frekar í al-
mennum skrifstofustörfum. í sérfræðinga-
hópnum er lika um ólík störf að ræða og við
þurfum bara að skoða dæmið hjúkrunar-
fræðingur/verkfræðingur, svarið segir sig
sjálft."
En hvers vegna breytist starfssviðið eftir
kyni?
„Stórt er spurt," segir Edda Rós. „Launa-
munur kynjanna er nokkuð sem hefur verið
til mjög lengi. Til þess að þessi launamunur
haldist er nauðsynlegt að halda hópunum
aðgreindum. Þannig skapast hefð á vinnu-
stöðunum, karlar vinna eitt og konur annað.
Þannig er alltaf hægt að vísa til þess að
störfin séu ólík og færa rök fyrir þvi að þar
með sé ekki um raunverulega mismunun að
ræða. Þetta er aðferð til að gera launamun-
inn minna sýnilegan. Eins held ég að það sé
barnaskapur að viðurkenna ekki að ábyrgð
kvenna á fjölskyldunni hefur mikil áhrif á
starfsval. Konur setja börnin yfirleitt númer
eitt og þess vegna erum við alltaf að reyna
að samhæfa fjölskyldulíf og vinnu. Að mínu
mati er heildstæð fjölskyldustefna eitt það
mikilvægasta í allri umræðu um jafnréttismál
því að fjölskylduvænni vinnumarkaður gefur
konum meiri möguleika og eykur líkurnar á
jafnrétti inni á heimilunum. Það er eitt af
stóru málunum hjá verkalýðshreyfingunni.
Þetta þykir eitthvað mjúkt mál og enn er
langt í land. Ef við tökum dæmi um sérfræði-
menntaða konu þá er ekki gott fyrir hana að
detta út af vinnumarkaði í langan tíma, t.d.
eftir barneignir, því samkeppnin er hörð og
nýtt fólk kemur í staðinn. Þess vegna þurfa
báðir foreldrar að sinna skyldu sinni gagn-
vart börnum en eins og staðan er víða í dag
kemur það oftast í hlut kvenna."
Hrafnhildur Halldórsdóttir
17