19. júní - 19.06.1998, Blaðsíða 43

Þau vinna
Að eiga góða fjölskyldu og heil-
brigð, vel menntuð börn sem
standa sig vel í lífi og starfi er mik-
ið lán. Gunnhildur Hrólfsdóttir rit-
höfundur gleðst yfir möguleikum
barna sinna sem eru á flestan hátt
betri en þeir möguleikar sem hún
hafði á þeirra aldri. Þau eru mennt-
uð og hafa svigrúm til að velja sér
vinnu sem hentar menntun þeirra
og getu. Heimilin fallega búin
flestum þægindum, börnin þeirra
eru yndisleg og á hlaðinu standa
nýlegir bílar. En eitthvað er að.
Oftar en ekki er viðvera þeirra á
vinnustað sex og jafnvel sjö daga
vikunnar.
svo
Vissulega hafa landfræðilegar aðstæð-
ur mótað vinnusemi landans. Forfeð-
ur okkar þurftu að búa yfir verulegri
þrautseigju til að komast af og lífseigar eru
sögur af kynslóðum veiðimannasamfélagsins
þar sem lotuvinna réð afkomunni við ótrúleg-
ar aðstæður og lífsbaráttan var hörð og
vægðarlaus. Meðalaldur þjóðarinnar var
miklu lægri en hann er í dag og flestir útslitn-
ir og hnýttir af gigt á miðjum aldri.
Gegnum aldirnar voru Islendingar ánauð-
arbundnir bóndabænum með vistarbandi og
banni við öreigagiftingum. Fólk gat að vísu
keypt sig laust úr vistarbandi með lausa-
mennskubréfi en fæstir höfðu þau auraráðin.
Heimilin voru stofnarnir sem þjóðfélagið
hvíldi á. Þar fór fram vinna, uppeldi og
fræðsla og þar lifði fólk og dó. Kynslóðir
unnu saman og hver hafði sitt hlutverk. Fé-
lagslíf var fábrotið en fólk söng ættjarðarlög,
blótaði þorra og fagnaði vori. Þá var lagður
grunnur að velmegun sem þykir svo sjálfsögð
í dag.
Vinnan og trúin
Ef Biblían er lesin sést að hún boðar ekki
vinnusemi nema rétt til að hafa i sig og á. í
fjallræðunni segir Jesús frá fuglunum sem
hvorki sá né uppskera heldur er gefið að
borða af Guði. í Gamla testamentinu refsar
Guð Adam með því að láta hann fara að
vinna.
Á miðöldum voru trúaðir heldur neikvæð-
ir gagnvart vinnu. Andleg iðja var talin hinni
líkamlegu æðri og litið var með eftirvænt-
ingu til himnaríkisdvalar þar sem vinnu var
ekki lengur þörf. Þegar Marteinn Lúter kom
fram á sjónarsviðið setti hann fram nýjar
túlkanir á ritningunni. Köllunin fólst ekki
lengur í því að iðka meinlætalíf í klaustrum
heldur í því að rækja starf sitt í hinum verald-
lega heimi með áherslu á að vinnan göfgar
manninn og rækta skal náungakærleikann.
Kalvín útfærði kenningar Lúters og vinnuaf-
köst urðu mikilvæg fyrir sáluhjálpina. Allt
sem ekki var beinlínis nytsamlegt og arð-
vænlegt var fordæmt.
Islenska þjóðfélagið tileinkaði sér þessar
kenningar, trúmennska hjúa við húsbændur
tengdist guðsótta og prestar áminntu heim-
ilisfólk í húsvitjunum. Skyldi það ástunda
vinnusemi og forðast reiði Guðs með því að
halda sig frá skaðlegum spilum og leikjum,
hvaða nafni sem heita kunnu.
Öfgakennd vinnudýrkun og
aukin neysla
Hefðir þessar eru ótrúlega ríkar í þjóðfélagi
okkar enn í dag þótt ekki séu þær tengdar
guðsóttanum og íslenska þjóðin er svo
vinnusöm að leitun er á öðru eins. Dugnað-
ur er kostur sem metinn er ofar öðru og í
uppeldi barna er lögð áhersla á að kenna
mikilvægi vinnu. Dyggðum prýddur er sá
43