19. júní - 19.06.1998, Blaðsíða 56

konur nærskyrtu og undirpilsi við. Yfir þetta
allt kom svo aðalklæðnaðurinn, peysa og pils
með svuntu. Þegar erlendra áhrifa fór að
gæta í nærfatatísku átti upphluturinn undir
högg að sækja og lagðist notkun hans nán-
ast af um árabil. ( aldarbyrjun sást varla
nokkur kona á upphlut en upp úr 1920 jukust
vinsældir hans verulega. Ekki þótti öllum
þetta vera fullgildur búningur miðað við
upprunalegt hlutverk hans og er því nú svip-
að farið i dag þegar kvöldkjólarnir sækja fyr-
irmynd sína í undirkjóla stríðsáranna.
Upphluturinn hefur notið mestra vinsælda
af þeim íslensku búningum sem getið hefur
verið, hvort sem það hefur verið fyrir litlar
stúlkur eða fullorðnar konur. Hann sam-
anstendur af langerma skyrtu, alveg upp í
háls, upphlutsbol sem reimaður er saman að
framanverðu með keðju sem þrædd er í svo-
nefndar myllur, pilsi, svuntu og skotthúfu.
Fjólbreytnin hefur helst verið í skyrtu og
svuntu því það eru einföldustu hlutar bún-
ingsins. Skyrtan er höfð úr léttum, þunnum
efnum, oftast hvít og svuntan er gjarnan
mynstruð á ýmsa vegu. Tískustraumar hafa
haft sín áhrif á efni og liti í gegnum tíðina.
Upphlutsbolurinn aftur á móti og pilsið eru
með hefðbundnara móti. Bolurinn er
skrýddur myllum, leggingum og blóma-
mynstri sem annaðhvort er baldýrað, saum-
að út eða smíðað úr silfri. Baldýringin er af-
ar sérstök og nánast útdauð útsaumsaðferð
sem aðeins var á færi hagleikskvenna. Þær
höfðu það gjarnan sem aukavinnu heima að
baldýra fyrir fínu frúrnar í bænum. Belti með
silfur- eða gullprjóni og falleg brjóstnæla
voru ómissandi og loks skotthúfa sem I dag
mun algeng vera úrflaueli en var áður prjón-
uð úr fínni ull. Við peysufötin og upphlutinn
var algengt að konur væru með ullarsjöl, mis-
jöfn að þykkt og gerð, allt eftir efnum og
ástæðum.
Nú þegar gamalt handverk og persónu-
legur stíll á upp á pallborðið hjá ungu fólki er
ekki ólíklegt að íslenski búningurinn verði
hafinn til vegs og virðingar með aukinni
notkun. Sjáum fyrir okkur 17. júní árið 2000
þar sem konur og karlar koma saman uppá-
klædd íslenskum búningum, dansa við undir-
leik harmoníku og kyrja forn kvæði að ís-
lenskum sið — með uppáhaldsdýrin sín í
fanginu. Það hljómar að minnsta kosti betur
en að klæðast magabol og hnébuxum og
rappa með sýndargæludýr um hálsinn.
Heimildir:
íslenskur búningur, upphlutur á 20 .öld. Fríður
Ólafsdóttir, 1994, Bókaútgáfan Óðinn.
íslenskir þjóðbúningar kvenna. Elsa E. Guðjónsson,
1969, Bókaútgáfa Menningarsjóðs.
Islenskir kvenbúningar á síðari öldum. Elsa E. Guð-
jónsson, 1988, 4. útgáfa, Reykjavík.
Pólitísk fatahönnun, Margrét Guðmundsdóttir, s. 29
— 37, Ný Saga, tímarit Sögufélagsins 1995.
Iris Ólöf Sigurjónsdóttr.
Sigurður Jónasson frá
Eyjólfsstöðum
og „Kúgun kvenna"
Fréttabréf KRFÍ leiddi Þór Jakobsson
á slóð Sigurðar Jónassonar frá Eyj-
ólfsstöðum, þýðanda hins merka rits
„Kúgun kvenna'' eftir enska heim-
spekinginn og stjórnmálafræðinginn
John Stuart Mill. Bókin var endurút-
gefin af Flinu íslenzka bókmenntafé-
lagi árið 1997.
r
Imargra binda alfræðibók á heimili mínu er sögu
kvenfrelsisbaráttu lýst í alllangri ritgerð með upp-
talningu á framförum og sigrum skref fyrir skref allt
frá upphafi hugmynda og tilrauna til umbóta í kjölfar
frönsku stjórnarbyltingarinnar fyrir rúmum 200 árum.
Lýsingin er slétt og felld og engu er líkara en átt hafi
sér stað átakalaus þróun sem allir mættu vel við una.
Það hefur greinilega ekki verið rými í ritinu til að orð-
lengja um skakkaföll og afturkippi í langri réttindabar-
áttu. En fátt er öflugra í baráttu gegn rótgrónu órétt-
læti en þekkja söguna og halda á lofti minningu geng-
inna brautryðjenda sem lítinn sáu árangur erfiðis síns,
sumir hverjir.
56