Búfræðingurinn - 01.01.1941, Side 10

6
BÚFRÆÐINGURINN
og rigningartíminn byrjar, hækkar vatnið í ánuin og l'læðir yfir lág-
lendið. Um tvö ]>úsund árum f. Kr. f. voru hlaðnir varnargarðar með-
fram fljótunum, Jiurrkskurðir gerðir í l'enin upp frá árósunum og
skurðakerl'i iagt um landið milli Efrat og Tigris. Var vatninu dælt og ]iví
jafnvel ausið af mannahöndum út yfir akra og engi, og eyðimörkum
breytt í gróðurlendi og aldingarða.
I>að er talið að konungurinn Hammurabi i Babel liafi gert mikinn
skurð, er leiddi vatn um héruðin Suinir og Akkad til að skapa skil-
yrði fyrir akuryrkju. Síðaii ]>etta skeði eru liðin fjögur ]>úsund ár.
Seinna lét drottningin Nitokris hlaða varnargarða beggja megin við
Efrat til varnar áflæði. Þá eru til sagnir um, að Nebukadnezar lét grafa
(>00 km. langán skurð í gcgnum fcnin við árósinn, en til ]>ess að geta
lialdið vatni í skurðalcerfinu milli Efrat og Tigris, ]>urfti að stifla skurð
þenna hvert ár og hófst verkið jafnan í nóvcmber og við ]>að unnu árlega
um 10000 manns í tvo mánuði, enda hefir á þcim tímum væntanlega
áhöldum og tækni verið mjög ábótavant.
Hin elztu lokræsi, sem þekkt eru, voru gerð í Babylon. Það er álitið
að ]>au séu frá því 1900 árum f. Kr. f. og voru þau notuð við þurrkun
grafreita. Það sem merkilegast er við ræsi þessi, er að þau eru gerð úr
liolstcini al' brenndum leir.
Um sama ieyti iiafa Egyptar unnið að stórfelldum ræktunarmann-
virkjum. Þekktast þeirra er Jósepsskurðurinn, er liggur frá Níl neðan
við Katarakterne og fylgir jaðri eyðimerkurinnar til vesturs. Skurður
þessi er 450 km langur. Hefir hann verið notaður til stórfelldrar áveitu,
og til þess að hindra sandfok.
Með Fönikiumönnum flyzt þekkingin á liagnýtingu vatns og vatns-
veitingum til Grikklands, og enn ]>á scinna er farið að vinna að sams
lconar framkvæmdum á Ítalíu og Spáni. Eitt þekktasta og stórfelldasta
mannvirki þeirra tima er þurrkun Kapaisvatnsins i Grikklandi. Það er
ckki vitað hvcnær það verk var framkvæmt, en vist er, að Alexander
inikli lét grafa upp affnll vatnsins, sem áður liafði verið fullgert af
inanna höndum, á þann liátt, að neðanjarðargöng voru höggvin gegn um
kletta út til sjávar. Komu þá i ljós, þegar vatnið þornaði, rústir af fjór-
um þorpum, er byggð liafa verið á vatnsbotninum.
Þrjú iiundruð árum f. Kr. Iokræsa Rómverjar Pontisku fenin mcð
grjót- og viðarræsum. Tvö liundruð árum síðar birtist fyrsta þekkta rit-
gerðin um iokræslu. Er ritgerð þessi i hók rithöfundarins Columella:
„I)e re rustiea". Annar rómverskur rithöfundur, Palladius, lýsir i riti
sinu „Deaquæ ductil>us“, er ritað var um sömu aldaskipti, lokræsum,
er gerð voru með hrenndum leirpipum. Uppgröftur á framræslukerfi við
Allatri, suðvestan við Róm, sýnir, að Rómverjar liafa þekkt kosti þver-
ræslunnar og notað þá aðt'erð að leggja ræsin þvert við aðallialla hinna
vatnsleiðandi laga og landsins, en notuðu ekki lengdarræslu, sem almennt
var þó notað í Iivrópu allt fram á síðustu öld.
Á miðöldunum verður ekki vart sagna um framkvæmdir á þessu sviði
liér í Evrópu. Þó hefir nokkrum liinna eldri mannvirkja verið haldið
við. Þá er vitað, að um eða eftir 1600 leiðir l'ranskur fræðimaður1)
1) Oliver de Serres.