Búfræðingurinn - 01.01.1941, Page 97

BÚFRÆÐINGURINN
93
í þurrkum, en það rýrir alveg sérstaklega gildi allra vatns-
falla til áveitu, ef rennsli þeirra er þannig háttað.
Þó þessi atriði megi telja nothæf til ábendingar um not-
hæfi vatnsins, má við ákvörðun um notkun vatnsins ekki
byggja á þeim einum. Ef um nokkrar verulegar framkvæmdir
er að ræða, er hafa kostnað í för með sér, er sjálfsagt að afla
llPplýsinga um notagildi vatnsins með efnagreiningum. Efna-
greiningar gefa yfirlit um el'nismagn þeirra efna, er þýðingu
bafa, en gefa engar upplýsingar um, hvernig efnin notast og
geta því aðeins verið góð leiðbeining. Með efnagreiningum er
bægt að ákvarða, hvort skaðleg efni séu í vatninu.
Flestar þær rannsóknir, er gerðar hafa verið á vatni úr ám
hér á landi, eru gallaðar, einkum að því er viðkemur, hvernig
sýnishornin hafa verið tekin. Þegar undan eru skildar nokkrar
rannsóknir á vatni úr Þjórsá og Hvítá eystra, eru ílestar rann-
sólcnirnar byggðar á einu sýnishorni, teknu af handahófi einn
einstakan dag, og verður því enginn mælikvarði á meðalefna-
innihald vatnsins yfir lengra tímabil.
Sýnishorn til efnarannsókna á ávcituvatni skal taka þannig:
Að vorinu og haustinu eru tekin sýnishorn af vatninu yfir
allan þann tíma, sem húast má við að áveita standi, helzt ann-
an hvern dag. Öllum sýnishornum sömu viku eða tveggja
vikna er blandað saman, og af því lekið eitt meðalsýnishorn.
Hið sama er gert við vatn tekið að haustinu. Vatnið til rann-
sóknanna á ekki að taka í straumlygnu vatnsyfirborði í vatns-
vikum, heldur þar sem vatnið hefir óhindrað rennsli. Við
geymslu sýnishornanna verður að hindra uppgul'un, og áður
en meðalsýnishorn er tekið að hlanda vatnið, svo að öll föst
efni, sem lcunna að hafa setzt til við geymsluna, séu jafnt
hlönduð í vatninu.
Af þeim rannsóknum, er fyrir liggja um vatn í íslenzkum
vatnsföllum, er aðeins hægt að draga nokkrar almennar álykt-
anir. Það má telja einkennandi, að fosforsýrumagnið er
niikið, og hlutfallslega miklu meira en í vatnsföllum annars-
staðar í Evrópu. Köfnunarel'nismagnið er aftur minna og
köfnunarefnið er að langmestu leyli í lífrænum samböndum,
en mjög lítið í saltpéturssúrum samböndum eða bundið sem
ammoniak. Kalkmagnið er lilutfallslega lítið samanborið við
það, sem er í ám erlendis. Þó eru þær ár, sem afrennsli frá
jarðhitasvæðum liggur til, það kalkauðugar, að það er nolckru