Búfræðingurinn - 01.01.1941, Qupperneq 98

94
BÚFRÆÐINGURINN
meira en í norskum ám, en minna lieldur en í dönsku ánum
og vatnsföllum í MiÖevrópu.
Jökulárnar islenzku hafa minna af uppleystum efnum, en í
framburði þeirra felst mikið af verðmætum efnum.
Steinefnamagniö i vatninu er mjög mismunandi á gmsum
timum árs. Vikulegar rannsóknir á vatni úr Þjórsá á tíma-
bilinu 10. júní til 8. ji'dí sýndu einkum mikinn mun á efnis-
magni kali og fosforsýru. Magn þessara efna fór minnkandi
yfir allan tímann.
Þannig lækkaði kalímagnið úr 3,1 mg í lítra í 2,2 mg á þess-
um fjórum vikurn, en fosforsýran úr 3,90 mg í lítra í 1,3 mg.
Gera má þó ráð fyrir, að úrkomur og vatnavextir hafi nokkur
áhrif á þetta. Aftur á móti var efnismagn köfnunarefnisins
nokkurn veginn jafnt allt rannsóknartímabilið.
Það hefir rnikla þýðingu að vita, á hvaða tíma og undir
hvaða skilyrðum vatn, sem notað er til áveitu, er efnaauðugast,
því hér eru það áburðaráhrifin, sem eru aðalatriði og því
nauðsynlegt að geta hagað áveitutíma, ef mögulegt er, eftir
því hvenær vatnið er bezt.
Föstu efnin í vatninu eru bæði af lífrænum og ólífrænum
uppruna. Lífrænu efnin eru jurtaleifar, sem í það berast, upp-
rifinn botngróður úr vötnum, sem árnar koma úr, eða úr
botni þeirra sjálfra, ef þær eru svo straumlygnar, að hann festi
þar. Þá eru í sumum vatnsföllum svifefni (Plancton), en svo
eru einu nafni nefndar ýmsar lægri lífverur, er í vatni lifa.
Ólífrænu efnin eru möl, sandur og leir, sein árnar bera fram,
sérstaklega í vatnavöxtum, en jökulárnar í stærri eða minni
mæli alla tíma árs.
Hvert notagildi föstu el'nin hafa, byggist á verðmætri jurta-
næringu í þeim og hversu aðgengileg hún er. Gera má ráð fyrir,
að verðmætu efnin í þeim komi ekki eins fljótt að notum og
uppleystu efnin í vatninu, og er því bezt að fá þau á landið
um dátíma gróðursins eða áður en gróðrartímabilið liefst. Við
áveitur eru örðugleikar á jafnri dreifingu föstu efnanna, vegna
þess að þau botnfalla tiltölulega fljótt eftir að vatnið kemur á
flatt land, og jafnvel í skurðakerfinu sjáll'u. Sé vatnshraði i
skurðunum þó 0,4 m/sek. eða meira, botnfalla ekki hin siná-
gerðari ei'ni vatnsins, en oft fer svo, að þau safnast á tak-
markaða bletti við inntöku vatnsins í áveituhólfin.
Uppleystu efnin í vatninu eru breytileg. Þó virðist eftir
J