Búfræðingurinn - 01.01.1941, Page 106

102
BÚFRÆÐINGURINN
því, hve mikið vatn þurfi til að mæta þeim töpum, er verða á þvi
við uppgufun og niðursig vatnsins bæði i aðfærsluskurðunum og á
landinu sjálfu.
Vatnstapið er ekki hægt að útiloka, en unnt er að draga úr því
með heppilegu fyrirkomulagi á legu skurða og öðrum atriðum i
framkvæmd áveitunnar.
Vatnsmagnsþörfin er einkúm háð þessum áhrifaatriðum.
1) Veðurfarinu. Því þurrviðrasamara sem er á viðkomandi stað
og veðurfarið heitara, því meiri er vatnsmagnsþörfin á flatarein-
ingu. Þegar raki loftsins er litill er uppgufunin meiri, bæði frá
áveituskurðunum, landinu, sem vatnið seytlar yfir, og áveituhólf-
unum. Eftir langvarandi þurrka er jarðvegurinn þurrari þegar
áveita hefst, og gleypir því jörðin mikið vatnsmagn fyrst í stað,
og þvi meir, sem grunnvatnsstaðan í honum er lægri. Ef grunn-
vatnsstaðan er liá, jjá er vatnsþörfin minni.
2) Eiffinleikum jarðvegsins. Það er mjög mismunandi hve gljúpur
eða þéttur jarðvegurinn er, og er vatnsmagnsþörfin mjög háð þeim
jarðvegseiginleikum. Því þéttari sem jarðvegurinn er, þvi betur
heldur hann á vatni því, sem á hann er veitt. Við vökvunaráveitur
er vatnsmagnsþörf þéttrar leirjarðar og mýrarjarðvegs tiltölulega
lítil. Sendin og laus valllendisjörð, svo og grunnar og gljúpar mýrar,
einkum ef þær hvila á hraunundirlagi, þurfa mikið vatnsmagn, því
í byrjun áveitutímabils, einkum að hausti og stundum líka á vorin
ef þannig viðrar, eyðisl fyrst í stað mikið vatn, meðan undirlag
áveitusvæðisins er að verða vatnsfyllt.
3) fíróðrarfari og ræktunaráslandi landsins. Við áveitur til
vökvunar þarf þvi meira vatn, sem gróðurinn er þroskameiri, bæði
af því að uppgufunin er þá meiri af hverri flatareiningu landsins,
og að næringarefnataka jurtanna er þá örari og meiri.
Votlendisgróður á engjum þarf meira vatnsmagn en vallendis-
gróður eða töðugrös. Vatnsmagnsþörfin er mest meðan á blaðvexti
jurtanna stendur, minni eftir að þær hafa blómgazl og byrjað að
þro'ska fræ sín. Vatnsmagnsþörf fóðurjurta okkar, séu þær slegnar
á réttu vaxtarstigi, áður en blómgun og fræmyndun byrjar, er því
mjög lík allt vaxtarskeiðið.
ð) Tilgangi áveitunnar. Aðalmarkmið áveitanna er annað tveggja
vökvun eða frjóvgun áveitulandsins, og að verja jarðveginn frosti
og nýgræðinginn fyrir áhrifum vorkuldanna. Til vökvunar er vatns-
magnsþörfin minni heldur en ef um áburðaráveitu er að ræða. Til
frostvarnar verður að vera til umráða mikið vatnsmagn og aðstaða
verður að vera til að koma því yfir allt það svæði, sem vernda á,
á sem allra skemmstum tíina.
Við áburðaráveitu er stefnt að þvi, að flytja gróðrinum og land-
inu verðmæt jurtanærandi efni meðan áveitan stendur yfir, eða