Búfræðingurinn - 01.01.1941, Blaðsíða 113
B Ú F R Æ Ð I N G U R I N N
109
ins, sem veitt er á, og hæða eða hlíðar ofan við. Þá getur affall
jafnframt verið jaðarskurður til að taka móti aðrennslisvatni
frá aðrennslissvæði áveitulandsins.
Affallsskurði á að leggja með eins miklum halla og frekast
er unnt til að vatnsrennsli þeirra sé sem örast. Flutnings-
rými þeirra eykst eftir því sem nær dregur útfalli, gagn-
stætt því sem er með áveituskurðina, flutningsrými þeirra
fer minnkandi eftir þvi sem vatnsmagn þeirra minnkar við
það, að vatnið er tekið úr þeim til áveitunnar. Dýpt affalls-
slturðar þarf að vera það mikil, að þurrkskurðir, sem að hon-
um liggja, fái óhindrað afrennsli. Ef vatnsleiðandi undirlag
er í grunnfleti landsins í hæfilegri dýpt, er bezt að skurðbotn-
inn nái því. En tryggja þarf þó ætíð að þurrkskurðir, sem
til affallsins liggja, þurrki landið í 40—70 cm jarðvegsdýpt.
Réttast er, verði því við komið, að leggja ekki flóðgarða
þvert yfir affallið. Ræði er það, að stífluumbúnaður er kostn-
aðarsamur og dýr í viðhaldi, og viðhaldskostnaður skurðsins
sjálfs verður meiri vegna þess er botnfellur í honum, með
þessu fyrirkomulagi vegur það jafnaðarlega upp í kostnaði
móts við það, ef hlaðnir eru flóðgarðar úr ruðningi þeim, er
úr skurðinum kemur, meðfram hökkum hans.
Að öðru leyli vísast til þess, sem áður er sagt um gerð
skurða og gröft þeirra.
3. Stíflur og flóðlokur í skurðum.
Eitt þýðingarmesla atriSi í framkvæmd áveitu er fyrirkomulag
og frágangur á flóðhliðum og flóðlokum i skurðum. Hér verður
aðeins gelið nokkurra almennra atriða þessu viðvikjandi, þvi sé
um nokkur veruleg mannvirki að ræða, verður að byggja þau undir
eftirliti og eftir áætlunum verkfræðilegs kunnáttumanns.
í aðfærsluskurði þarf umbúnaður þessi að vera tryggilegur, svo
að fyrirbyggð sé eyðilegging á mannvirkjum og landi af völdum
vatnsfalls þess, sem tekið er til áveitu.
Þegar um stærri skurði er að ræða og botnlag er þannig, að
liægt er að fá fastan og öruggan grundvöll, verður flóðhliðsum-
liúnaður varanlegastur sé hann úr steinsteypu. Hliðstöplar eru lóð-
réttir með hliðvængjum að ofan og neðan, sem ganga inn i bakka
skurðsins beggja megin og er jarðfyllt innan við þá. Hliðvængirnir
víkja 20—30° frá straumstefnunni og er bakvængur hliðveggsins
gjarnan nokkuð lengri en þess, sem snýr móti straumi, en þó verður
framvængur að ná það inn i bakka skurðs, að ekki sé hælta á, að