Ný saga - 01.01.1988, Blaðsíða 80

Ný saga - 01.01.1988, Blaðsíða 80
Gísli Ágúst Gunnlaugsson [mjj í . | íjgjlfí'fa' 1 fl Uml um þörf fyrir tafarlaust kyn- ferðissamband við ákveðinn einstakling („a passion for im- mediate sexual access to a particular person“) og í þriðja lagi um væntumþykju án ástríðu („a state of mind and not a passion — which is one of settled and well-tried mutual affection“).7 Stone segir sagnfræðinga og mann- félagsfræðinga sammála um að rómantísk ást vari oftast stutt og lýsi sér í óendanlegri ástríðu til annars einstaklings. Þetta hugarástand sé hins veg- ar háð félags- og menningar- legri mótun einstaklingsins og komi því ekki fram í öllum samfélögum. Jafnvel í þeim samfélögum þar sem greina megi merki slíkrar ástar í mannlegu atferli geti hún verið stéttbundin; einkum bundin við yfirstéttirnar, sem einar hafi tíma til að rækta til- finningar sínar.8 Eftir að hafa rætt mismunandi „tegundir" ástar og hvernig þær hafi feng- ið útrás á einstökum skeiðum sögunnar kemst Stone að því að ástin sé sannarlega ekki óbreytanlegur áhrifavaldur í sögunni.9 Nú á dögum er í vestrænum samfélögum gengið út frá því að rómantísk ást — í þeirri merkingu sem Stone leggur í hugtakið — sé í flestum tilvik- um undirstaða hjónabands eða sambýlis tveggja einstak- linga. Jafnframt virðist al- gengt að álíta að þessi „teg- und“ ástar geti með tímanum þróast yfir í þriðju „tegund- ina“, sem Stone ræðir, þ.e. væntumþykju án ástríðu. Stone, og margir aðrir sagn- fræðingar, telja hins vegar að í samfélögum fyrri tíðar hafi „rómantísk ást“ í nútíðar- merkingu hugtaksins ekki ráðið jafn miklu um makaval og sambúðarform og nú til dags. Þar sem þau form sem „ástin“ fékk útrás í voru háð félagsmótun og ráðandi sam- félagsviðhorfum megi nota í bændasam- félaginu var fjölskyldan vettvangur æxlunar og framleidslu. Oft var þröng á þingi á heimilum. Þessi enska bændafjölskylda, sem taldi þrettán manns, bjó t.a.m. aðeins í tveimur litlum herbergjum. Margir leituðu til sístækkandi bæja og reyndu fyrir sér þar. hana sem mælikvarða þegar fjallað er um samfélagsþróun, einkum hvað varðar stöðu, hlutverk og mikilvægi fjöl- skyldunnar í samfélaginu. Þeir sagnfræðingar sem að- hyllst hafa þá skoðun að ást í merkingunni „rómantísk ást“ hafi einkum tekið að ryðja sér til rúms við makaval í Vestur- Evrópu síðustu 200 til 250 ár- in virðast tengja þessa breyt- ingu upphafi iðnbyltingar, breyttum búsetuháttum í kjölfar hennar og hnignun fjölskyldunnar sem fram- leiðslueiningar. Samkvæmt kenningum þeirra var fjöl- skyldan í bændasamfélaginu vettvangur æxlunar („re- production“) og framleiðslu (,,production“). Hún var í efnahagslegu tilliti ein mikil- vægasta stofnun samfélagsins. Með iðnbyltingunni og þétt- býlismyndun varð fjölskyld- an einkum vettvangur neyslu og æxlunar (þótt mikilvægi æxlunarhlutverksins minnk- aði með dvínandi frjósemi). Þar sem umráðaréttur yfir landi, verkfærum og kvikfé var ekki lengur grundvöllur hjúskaparmyndunar höfðu efnahagsleg sjónarmið ekki lengur sömu áhrif á hjúskap- arstofnun og áður. Þess í stað lét fólk í auknum mæli tilfinn- ingar sínar — ástina — ráða makavali.10 Þegar fram í sótti hafði sú samfélagsþróun sem lýst er að ofan og vaxandi áhrif ástarinnar á makaval í för með sér grundvallarbreyting- ar á stöðu og hlutverkum ein- stakra fjölskyldumeðlima. Þetta á ekki síst við um stöðu konunnar, og hefur á þessari öld leitt til nýrra viðhorfo ríl kynhlutverka, a.m.k. í flest- um vestrænum ríkjum.11 Ekki eru allir þeir sem ritað hafa um ástina og hjónaband- ið sammála kenningum og 78
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Ný saga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.