Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1994, Qupperneq 14

12
Anna María Gunnarsdóttir...
Þeir könnuðu stafsetningarþátt grunnskólaprófs 1984 til þess að athuga
hvaða stafsetningaratriði reyndust unglingum erfiðust. Úrtakið var 989
nemendur, um fjórðungur árgangsins.
Nemendum var skipt í fimm hópa eftir fjölda villna á prófinu. Baldur
og Steingrímur telja að nemendur geti stuðst við ólíka þekkingarþætti
í glímu sinni við að stafsetja einstök orð. Þættimir eru þessir:
hljóðgreining
sjónminni/rithefð
stofn orða — orðskilningur
beygingarfræði
minnisatriði
Athygli okkar beinist að fyrsta þættinum, hljóðgreiningu. Um hljóð-
greininguna hafa þeir Baldur og Steingrímur það að segja að hún sé
hluti af ómeðvitaðri kunnáttu og yfirgnæfandi meirihluti hafi náð valdi
á henni á grunnskólaprófi og er það vafalítið rétt. Baldur og Steingrímur
skipta stafsetningarvillum í tvennt, annars vegar í hljóðréttar og hins
vegar í hljóðrangar villur. Hljóðrétt villa breytir ekki framburði orðs en
hljóðröng villa gerir það. „Hljóðrangar orðmyndir tiltekins orðs verða
yfirleitt ekki fleiri en 5 af hundraði. Þær geta stafað af pennaglöpum
eða truflunum á skynjun hljóða eða bókstafa. Þeir nemendur sem eiga
í vandræðum vegna skyntruflana eru því ekki miklu fleiri en 6-7 af
hundraði“ (Baldur Sigurðsson og Steingrímur Þórðarson 1987:12). í
þessu sambandi em tvö atriði algengust að sögn þeirra félaga. Hið
fyrra er að nemendur skynji ekki lengd sérhljóða og kemur það einkum
fram í því að þeir rita einfalt samhljóð þar sem á að vera tvöfalt t.d.
„fækunar“ fyrir „fækkunar“ og „leidi/leiti“ fyrir „leiddi“. Síðara atriðið
lýsir sér á þann hátt að ritháttur brenglast vegna röddunar hljómenda á
undan /t/, t.d. þegar ritað er „gildi“ fyrir „gilti“ (Baldur Sigurðsson og
Steingrímur Þórðarson 1987:12).
Hér á eftir verður greint frá athugun sem gerð var á talskynjun
unglinga sem hafa verið greindir með sértæka lestrarerfiðleika. Til-
gáta okkar tekur að hluta mið af umfjöllun Baldurs og Steingríms um
hljóðrangar villur: