Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1994, Qupperneq 46

44
Eiríkur Rögnvaldsson
þá yngri; yngri kynslóðin gæti hins vegar átt í erfiðleikum með þann
hluta af setningum eldri kynslóðarinnar sem ekki samræmast málfræði
B, þ.e. OV-raðimar. Hugmyndin er því sú að til að fást við þær komi
yngri kynslóðin sér upp nýjum vinstri færslum, eins og áður segir.
3.3 Efasemdir um einn grunn
En athugum nú að þótt það sé vissulega nauðsynlegt fyrir yngri kyn-
slóðina að skilja OV-setningar þeirrar eldri, þá er ekki eins víst að
nauðsynlegt sé fyrir hana að geta notað slíkar setningar. Það er aug-
ljóst og alkunna að munur er á „virkri“ og „óvirkri“ málkunnáttu; við
getum skilið fjölda orða og setninga sem við notum ekki sjálf. Nútíma-
íslendingar þurfa t.d. ekki mikla þjálfun til að skilja þær setningar með
OV-röð (eða blandaðri röð) sem teknar hafa verið sem dæmi hér að
framan, þótt enginn nútímamaður noti slíkar setningar í eigin máli.
Ef skyndileg endurtúlkun hefði átt sér stað, hefði yngri kynslóðin
auðvitað orðið að koma sér upp „óvirkum" skilningi á OV-röðum; en
engin sérstök ástæða er til að ætla að hún hefði komið sér upp aðferðum
til að nota slíkar setningar sjálf. A.m.k. hefði mátt búast við að slíkum
setningum fækkaði ört og hyrfu úr málinu á skömmum tíma. Nýjar
kenningar í setningafræði byggjast mjög á þeirri hugmynd að leitast sé
við að hafa afleiðslur sem stystar og „hagkvæmastar“, og liðir séu ekki
færðir nema nauðsyn beri til (sbr. Chomsky 1993).
Halldór Ármann Sigurðsson (1988) ræðir þann möguleika að forn-
íslenska hafi verið OV í baklægri gerð, og VO-raðir verið leiddar af
baklægri OV-röð með hægri færslum andlaga og annarra hluta sagn-
liðarins. Hann hafnar þó þessum möguleika, einkum vegna tilvistar
setninga eins og (29), þar sem fornafn er aftast í sagnliðnum:
(29) ... hvort hún vill eiga hann. (Brennu-Njáls saga, s. 142)
Halldór virðist telja að ef allar setningar væru OV í grunngerð yrðu
setningar eins og (30) að vera leiddar út með færslu andlagsins, hann,
til hægri; og það sé ótrúlegt, vegna þess að hægri færslur taki venju-
lega ekki til fornafna; „I do not know of a single established case of
a postposing process applying to pronominal objects“, segir Halldór