Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1994, Qupperneq 121

Tilraun til greiningará íslensku tónfalli
119
(30) Þú þekkir JÓN
HL H%
með HLH-„sveiflu“ á síðasta atkvæðinu. Þessa segð má t.a.m. nota
þegar verið er að bjóða mann velkominn í samkvæmi, þar sem flestir
eru ókunnugir þeim sem boðinn er velkominn, nema Jón. Almennt má
því segja um samspil áherslutóna og markatóna að í lok segða komi
fyrir allar hugsanlegar samsetningar. í (17) höfum við dæmi um HLL,
í (19) sést LHL, og í (27) og (30) höfum við HLH. Til að árétta það að
LHH geti líka komið fyrir má hér nefna segðir eins og:
(31) Eigum við að koma til NÖNNU?
LH H%
Hér er byrjað tiltölulega neðarlega á fyrra atkvæðinu í Nönnu og
haldið upp á við og endað hátt uppi. Þetta tónfall virðist vel hægt að
nota sem uppástungu þess sem talar um að heimsækja góða vinkonu.
Þessi umræða um markatóna verður að duga að sinni, þótt margt
þarfnist frekari athugunar. Eitt atriði sem athugaþarf betur en hér verður
gert er það hvort öll mörk fá markatóna. í sambandi við (26) var minnst
á þann möguleika að fyrri setningin endaði ekki á neinum markatóni,
heldur beint á LH tóni. Þessu tengist að sjálfsögðu spurningin um það
hvers eðlis mörkin eru milli setninganna sem tengdar eru með samteng-
ingum eins og eða og þá um leið hvers eðlis stofnhlutarnir eru sem þar
mætast. Hér að framan hefur verið talað um tónfallslotur sem einingar
í tónfallskerfi íslenskunnar, en að sjálfsögðu er ólíklegt að þetta séu
einu stofnhlutarnir sem við sögu koma. Síðar verður lítillega vikið að
því sem kalla mætti áherslulotu, sem er sá hluti segðar sem fylgir einni
áherslu í orðasambandi. Einnig er líklegt að gera verði ráð fyrir ein-
ingum sem eru eins konar millistig milli áherslulotna og tónfallslotna.
Hugsanlegt er að hægt verði að styðjast við markatóna í skilgreiningum
á þessum einingum. Þannig ættu mai'katónar einungis heima á mörkum
þess sem við myndum vilja skilgreina sem tónfallslotur. Þetta myndi
þýða það að ef ekki er markatónn, þá er ekki tónfallslota. Ef þessi leið