Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2007, Blaðsíða 176

174
Ritdómar
öfugt við einstök orð, þannig að hægara er að átta sig á notkun þeirra. Það dugar þó
ekki alltaf til, t.d. er setningin Það er bytta til mín ‘It is a bytta to me’ ekki skýrð
nánar. Einnig er getið orðalags í vesturíslensku sem rakið er til áhrifa frá ensku,
annars vegar að orðinu hundrað sé sleppt úr ártölum og sagt t.d. átján sjötíu og sex
og hins vegar notkun þátíðar þegar greint er ffá fæðingardegi eða fæðingarstað, t.d.
Ég var fœdd(ur)... BA fullyrðir að í (nútíma)íslensku sé almennt höfð nútíð í þessu
samhengi en vísar ekki til heimilda því til stuðnings; ekki skal dregið í efa að hún er
algeng í slíkum setningum en það er a.m.k. auðvelt að finna dæmi um hið gagnstæða.
í upphafi kaflans um orðaforða er fjallað um tökuorð og aðlögun þeirra undir
fyrirsögninni „Degrees of Assimilation and Levelling“. Þessi undirkafli fjallar þó að
stórum hluta um aðlögun íslenskra nafha, bæði staðar- og mannanafha, að ensku og
breytingar á nafnavenjum til samræmis við það sem tíðkaðist í nýjum heimkynnum,
t.d. með því að taka upp fjölskyldunafn í stað föðumafns og að gefa bömum ensk
nöfn. Þessi umfjöllun, sem er að mestu leyti byggð á grein Haraldar Bessasonar ffá
1967, er fróðleg og með henni er einum þætti í aðlögun Vestur-íslendinga að nýju
samfélagi gerð ágæt skil. Hún á samt illa heima í þessu samhengi því það er grund-
vallarmunur á aðlögun nafna og aðlögun tökuorða. Nafnabreytingamar miðuðu að þvi
að laga íslensk nöfh að ensku (eða taka upp ný nöfn sem hentuðu betur í enskumæl-
andi samfélagi) og þær beindust fyrst og fremst út á við, að samfélaginu utan hins
þrönga hóps Vestur-íslendinga. Fólk tók meðvitaða ákvörðun um að breyta nafninu
sínu eða gefa bömum sínum ensk nöfn svo þau yrðu auðveldari í meðfömm fyrir þa
sem ekki töluðu íslensku og minni hætta á misskilningi eða mglingi. Þama réðu þvi
hagkvæmnisjónarmið og e.t.v. ósk um að falla betur inn í nýtt samfélag. Þessu er
öfugt farið með tökuorð. í því tilviki eru ensk orð löguð að íslensku. Óvíst er að
aðlögun þeirra sé nema að hluta til meðvituð og hún beinist inn á við í þeim skilningt
að orðin em notuð í íslensku samhengi og í samskiptum fólks sem talar íslensku sin
á milli. Vegna þessa munar hefði farið betur á að fjalla um nöfn og nafnasiði í sér-
stökum undirkafla eða jafhvel í inngangsköflunum þar sem gerð er grein fyrir aðlögun
íslensku innflytjendanna að kanadísku eða bandarísku samfélagi.
4. Beygingar
Ekkert heildaryfírlit er yfir breytingar á beygingu orða í vesturíslensku eða þróun
beygingakerfisins þótt vikið sé að einstökum beygingarlegum atriðum í köflunum urn
orðaforða (3. kafli) og málkerfi vesturíslensku (5. kafli) og margt af því sem er sett
undir „morphology" í síðamefnda kaflanum er ffemur setningafræðilegs eðlis en
beygingarlegt, t.d. fallmörkun sagna og forsetninga.
I kaflanum um tökuorð em birtar tölur um skiptingu nafnorða í athugunum þeirra
Vilhjálms Stefánssonar (1903) og Haraldar Bessasonar (1967) eftir kyni en engar
sambærilegar upplýsingar eru um nafnorð í gögnum BA. Kyn þeirra nafnorða sent
birt em í orðalistum er þó gefið í sviga og fleirtölumynd tveggja orða, k(j)eik og
trökk/trögg, er talin sem sérstök orð (keikur, keikar, keiks og trakkir - þótt enginn
merkingarmunur virðist vera á eintölu og fleirtölu). Að öðm leyti er uppflcttirnynd