Uppeldi og menntun - 01.01.2011, Síða 20

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 20 (1) 201120
„SamfÉlagiÐ VerÐUr aÐ gera Upp ViÐ Sig til HVerS SKÓli er“
og margslungið og hann þarf að velta vandlega fyrir sér hvernig hann sinnir því. En
jafnframt verður að vera ljóst að það er langt frá því að kennarar eða skólinn geti leyst
öll helstu viðfangsefni samfélagsins eða eigi yfir höfuð að gera það; t.d. að tryggja
félagslegan jöfnuð.
Mælikvarðar á skólastarf
Nú virðist vera rík tilhneiging til þess að mæla afrakstur skólastarfsins, en er ekki erfitt að
mæla manneskjulegheitin?
Jú, og ég hef einmitt haft áhyggjur af þessu; við mælum það sem við kunnum að
mæla og það ræður síðan ferðinni. Ákvarðanir um hvað og hvernig á að meta verður
að taka á málefnalegum grunni en ekki tæknilegum. Þetta á bæði við um nemendur
og kennara. Öll kerfi sem mæla framvindu nemenda og árangur kennarans í starfi
krefjast þess að bæði kennarar og nemendur sýni eitthvað mælanlegt. Rousseau mælir
með því að börn séu frjáls en er í raun að tala um frelsi í mjög stýrðu umhverfi sem
kennari þeirra mótar. Hann segir eitthvað á þessa leið: Þú átt að gera allt, en það á
að líta út fyrir að þú sért ekkert að gera. Ég tel að við verðum að endurvekja þessa
flóknu hugmynd um fagmennsku starfsmannsins og við verðum að mennta kenn-
ara þannig að þeir verði dómbærir á störf félaga sinna og verði þannig ábyrgir fyrir
mælikvarðanum. Þetta verði svipað og þegar fræðimenn nota dómgreind sína til þess
að meta hvort félagar þeirra hafi staðið faglega að verki í ritun fræðigreina. En það er
vandmeðfarið að móta hvatningar- eða launakerfi kennara sem er byggt á sýnilegum
afrekum þeirra.
Vandinn er tvíþættur. Annars vegar má vera að sá kennari sé bestur sem ekki er
augljóslega virkur í daglegu starfi sínu, m.a. vegna þess hve vel hann hefur undirbúið
þau verkefni sem hann leggur fyrir, eða vegna þess námsumhverfis sem hann býr
nemendum sínum. Hins vegar er vandinn sá að mikilvægasti afrakstur menntunar
verður ekki ljós fyrr en löngu eftir að kennslu lýkur og jafnvel þá er bæði erfitt að
mæla hann og greina nákvæmlega hverju góður árangur er að þakka.
Fagmennska
Hvernig getur háskóli stuðlað að því að góðar hugmyndir um kennslu þynnist ekki út þegar út
á starfsvettvang er komið?
Ég tel að það sé tvennt sem þurfi til. Stofnanir sem mennta kennara verða, umfram
allar aðrar stofnanir, að vera mjög uppteknar af markmiðum, bæði eigin markmiðum
og markmiðum skólans sem nemendur munu síðar kenna við. Það verður að leggja
mikla rækt við þetta, ræða sífellt um hlutverkið frá mörgum ólíkum hliðum, hver séu
verkefni hvers skólastigs og stofnunarinnar sjálfrar sem menntar kennarana. Aldrei er
hægt að vinna verk vel nema ljóst sé hvert verkefnið er. Í öðru lagi verður nemandinn
að vera ákveðinn í því að verða fagmaður sem er að fást við flókið verkefni, átta sig
á að það sé tímafrekt að ná tökum á því og skila því vel. Ekki er nóg að læra tiltekið
fag og fá smáleiðsögn í kennslufræðum og síðan sé hægt að einhenda sér í verkið. Sú
hugmynd gengur ekki upp þótt margir haldi það. Mikilvægi skólastarfs krefst þess