Uppeldi og menntun - 01.01.2011, Síða 22

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 20 (1) 201122
„SamfÉlagiÐ VerÐUr aÐ gera Upp ViÐ Sig til HVerS SKÓli er“
Umfangsmiklar rannsóknir eru gerðar á menntun og skólastarfi og á síðustu áratug-
um hefur komið fram aragrúi hugmynda sem kennarar þurfa að þekkja, t.d. um skóla
fyrir alla, um jafnrétti, um vanda vegna eineltis, um félagsmótun, um tölvur og marg-
víslega tækni sem hefur gjörbreytt atvinnulífi og menningu, um sjálfbæra þróun, um
fjölmenningu, um nýjar námsgreinar og algjöra endurnýjun margra eldri greina og
um nýjar greinar og ný verkefni. Og nýjungarnar, sem kennarar verða að kunna skil
á, halda áfram að hellast yfir. Þá þekkingu verður að tryggja bæði í grunnmenntun
kennara og í sífelldri starfsþróun þeirra. Ég tel það eitt brýnasta verkefni nútímasam-
félags að opna greiðar leiðir fyrir þá grósku og endurnýjun sem er á verksviði allra
starfsgreina inn í greinarnar sjálfar. Það felur m.a. í sér að háskólar verða að líta á sig
sem símenntunarstofnanir engu síður en grunnmenntastofnanir. Símenntun á ekki að
vera jaðarverkefni háskóla, heldur kjarnaverkefni þeirra.
Það er að mínu mati mikilvægt að hugsa allt nám upp á nýtt; vandinn er sá að
sú endurskoðun verður sífellt að fara fram. Fjölmörg ágreinings- og skipulagsefni
þarf sífellt að leysa. Eiga allir kennarar t.d. að hafa í aðalatriðum sama undirbúning?
Mun skóla framtíðarinnar verða best þjónað þannig? Hvernig á að tryggja að nýjar
niðurstöður rannsókna á menntun, námsgreinum, skólastarfi og kennaramenntun
eigi greiða leið inn í skipulag kennaranáms og skólastarfs? Hvernig á að tryggja að
andi laga um markmið skólastarfs og menntunar speglist í kennaramenntun fremur
en úreltar hugmyndir gamalla hefða um inntak og starfshætti?
Samfélag, atvinnulíf, menning og tækni verða mjög breytt frá því sem nú er. Ég tel
að þessar breytingar kalli á langtum meiri uppstokkun markmiða, inntaks og starfs-
hátta skólans en almennt er rætt um. Skólinn er tæki samfélagsins til að endurskapa
sig, til þess að skapa nýja þekkingu, nýtt verklag, ný viðmið, nýja menningu. Þetta er
talsvert viðameira hlutverk en það þrönga fræðsluhlutverk sem er ennþá hans aðal-
verkefni í hugum margra. Hann verður að taka þetta víðara hlutverk af fullri alvöru.
Í þessu ljósi er það eitt veigamesta viðfangsefni okkar á Menntavísindasviði að
reyna að átta okkur á því fyrir hvaða heim við erum að undirbúa kennaranemann.
Við verðum í því efni að átta okkur á hve gamaldags þær hugmyndir kunna að vera
sem ráða ferðinni. Við sem vélum um skipan kennaranáms komum úr menningar- og
fræðaheimi sem er að einhverju leyti úreltur nú þegar nema á þeim sviðum sem við
fylgjumst sérstaklega vel með. Við erum því miður ekki nema að litlu leyti í takt við
þann heim menningar og atvinnu sem ungt fólk lifir í nú. Við erum því þegar orðin á
eftir. En jafnvel þótt þetta væri í lagi, þá undirbúum við kennara til að kenna börnum
jafnvel næstu 30−40 ár eftir að námi kennaranemanna lýkur, og þurfum þess vegna
að sjá langt fram í tímann ef vel ætti að vera. Þarna er hætta á annarri töf á flæði
hugmynda. Börnin sem njóta þessarar kennslu eru síðan í skólanum að undirbúa sig
undir líf og starf sem þau taka þátt í 10−20 árum eftir skólagöngu sína. Ég tel að við
endurnýjum hvorki verklag né inntak náms af nægum krafti.