Uppeldi og menntun - 01.01.2011, Síða 31

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 20 (1) 2011 31
anna magnea HreinSdÓttir og JÓHanna einarSdÓttir
gildismat og þarfir eru til skoðunar, er því mikilvæg og einnig að traust ríki meðal
aðila þegar þessir hlutir eru ræddir (Bloom, 2000; Dalin, 1993; Owens, 2001).
Nám og uppeldi leikskólabarna
Rætt hefur verið um þrjá uppalendur í leikskólum, það er leikskólakennarann, barna-
hópinn og umhverfi leikskólans. Samspil þessara þátta er talið hafa mest áhrif á nám
og þroska leikskólabarns. Litið er á leikskóladvöl barna sem stuðning við uppeldi
af hendi foreldra og á hún að vera í náinni samvinnu við þá (Lög um leikskóla nr.
90/2008).
Eins og hlutverk leikskólans hefur hlutverk leikskólakennarans breyst verulega á
liðnum árum. Í árdaga leikskólans var lögð áhersla á að leikskólakennarar héldu sig til
hlés og leyfðu barninu að leika sér frjálst. Nýjar kenningar í menntunarfræðum hafa
beint sjónum að mikilvægi virkrar þátttöku leikskólakennarans í skipulagningu náms-
umhverfis og viðfangsefna svo og athugunum og skráningu á námi barna. Samskipti
barna og fullorðinna, sem byggja á virðingu kennara fyrir börnum og viðbrögðum
kennara við áhuga barna, eru talin skipta sköpum í leikskólastarfi (Bergen, Reid og
Torelli, 2001; Cuffaro, 1995; Jones og Nimmo, 1994). Í rannsókn Jóhönnu Einarsdóttur
(2004) á hefðum í kennslu ungra barna kom fram að megináherslur leikskólakennara
lúta að umönnun, óbeinni kennslu, samskiptum, samvinnu, leik og útivist. Umönnun
og uppeldishlutverk leikskólans var leikskólakennurum í rannsókninni ofarlega í
huga og ekki var mikið um beina kennslu í leikskólunum. Þessar niðurstöður eru í
samræmi við rannsóknir í nágrannalöndunum (Clark, Kjørholt og Moss, 2005; OECD,
2001).
Þegar talað er um barnahópinn sem uppalanda leikskólabarnsins er verið að leggja
áherslu á að nám barna fari að miklu leyti fram í samskiptum þeirra við jafnaldra sína
svo og kennara og foreldra. Ef litið er til afstöðu barna til leikskólanáms virðast félagar
barnanna og samskipti við þá skipta mestu máli (Clark o.fl., 2005; Jóhanna Einars-
dóttir, 2003; Tauriainen, 2000). Verkefnin virðast börnin velja með hliðsjón af félögum
sínum. Loris Malaguzzi benti á:
… börn læra í samskiptum sínum við umhverfi sitt og heim fullorðinna, við hluti, at-
burði og við jafnaldra sína. Börn eru þátttakendur í að byggja upp sjálfsmynd sína og
mynd sína af öðrum. Samskipti barna á milli eru grundvallaratriði fyrstu árin í ævi
barna. Samskipti eru þörf, þrá og grundvallarnauðsyn hjá hverju barni. (Malaguzzi,
1993, bls. 58, íslensk þýðing greinarhöfunda)
Umhverfi leikskólans, þriðji uppalandinn, þarf að taka mið af þörfum barna og starf-
seminni sem þar fer fram. Samkvæmt Aðalnámskrá leikskóla (Menntamálaráðuneytið,
1999) á skipulag og búnaður leikskóla að örva leik barna, frumkvæði þeirra og virkni.
Varað er við snauðu og tilbreytingarlitlu umhverfi og ítrekað að skipulag og umhverfi
leikskóla geti stutt við leik barna en einnig verkað hamlandi á hann. Rætt er um
að börn þurfi vandaðan og fjölbreytilegan leikfangakost og margvíslegan efnivið
til skapandi starfa. Að undanförnu hafa fræðimenn, einkum í Bandaríkjunum, þó bent
á að efnishyggjan hafi haldið innreið sína í menntun, námskrár og kennsluhætti í leik-
skólum sem þeir telja að sendi þau skilaboð að mennta eigi börn í réttri notkun hluta.