Andvari - 01.06.2011, Side 118

116
ÁSTRÁÐUR EYSTEINSSON
ANDVARI
svo alvarlegt að það hefur svipt hann kyngetunni. Sitthvað í sögunni varpar
merkilegu ljósi á hetjuepík Hemingways og grefur undan meintri upphafn-
ingu hans á karlmennsku. Sagan fjallar um suðupott Parísarlífsins og hina
„glötuðu kynslóð“ sem Gertrude Stein nefndi svo, en hún berst líka suður á
bóginn, til Pamplona á Spáni, þangað sem persónur fara til að vera viðstaddar
hátíðahöld (fíestuna) og nautaatið - og ekki síst nautahlaupið fræga um götur
borgarinnar sem getið er um í fréttum árlega allt til þessa dags (og maður
veltir fyrir sér hversu mikinn hlut Hemingway eigi í frægð þessa furðuhlaups
galgopa á undan trylltri nautahjörð eftir götum bæjarins).
Karl ísfeld þýddi einnig skáldsöguna To Have and Have Not (1937). Sögu-
hetjan, Harry Morgan, stýrir bát sínum er hann leigir út til veiða og siglinga
við Kúbu og Flórída. Peningaþörfin veldur því að hann dregst inn í vafasöm
viðskipti og drepur mann til að komast yfir fé. Harry er harðjaxl sem er
laus við sjálfsvorkunn og er oftar en ekki með hugann við að framfleyta
konu sinni og börnum. En getum við haft samúð með persónu sem myrt
hefur mann með köldu blóði í gróðaskyni? Þetta er ein af þeim áhugaverðu
spurningum sem sagan vekur og þótt hún sé almennt ekki talin með bestu
verkum Hemingways varpar hún, ásamt nokkrum smásögum Hemingways,
merkilegu ljósi á tengslin milli hins aðskorna stíls hans og hinna „harðsoðnu“
glæpasagna sem oft eru taldar mótaðar af þessari stílhugsjón (svo notað sé
hugtak Hallbergs). Þýðingin, sem ber fremur lágsiglt heiti á íslensku: Einn
gegn öllum, birtist árið 1946, en þá var fyrir nokkru hafin vinna við að koma
á íslensku nýjustu og stærstu skáldsögu Hemingways, For Whom the Bell
Tolls (1940), um bandarískan sjálfboðaliða sem tekur þátt í spænsku borgara-
styrjöldinni, kynnist þar ástinni, særist illa og ákveður að mæta örlögum
sínum með fórnardauða.
Það kostaði líka heilmikið stríð að koma þessu verki út á íslensku, eins og
Stefán Bjarman hefur greint frá í löngu bréfi sem hann sendi Sigfúsi Daðasyni
1972 og birtist í Andvara 1988.29 Þar kemur fram að Emil Thoroddsen hafi
fyrst verið fenginn til að íslenska bókina en að þýðingunni, er hann lagði fram,
hafi verið hafnað. Þá var Stefáni Bjarman falið verkið. Hann sendi vini sínum
Erlendi í Unuhúsi drjúgan hluta af handritinu en skömmu síðar lést Erlendur og
handritið (sem var eina eintakið) fannst ekki fyrr en Stefán hafði þýtt þennan
hluta verksins aftur. Þetta, auk tæprar heilsu Stefáns um þetta leyti, olli því að
þýðing hans birtist ekki fyrr en 1951 og var kölluð Klukkan kallar að kröfu
útgefandans, vegna þess að kvikmyndinni, sem gerð var eftir sögunni, hafði
verið gefið það heiti á íslensku. Bókin var síðar endurútgefin undir því heiti
sem Stefán hafði kosið, Hverjum klukkan glymur (Halldór Laxness hafði nefnt
bókina svo í formálanum að Vopnum kvödduni). Þýðingunni fylgir formáli
Stefáns þar sem hann víkur að vandanum við að þýða á íslensku enskan texta
Hemingways, sem er vísvitað látinn bera þess merki að í sögunni sé iðulega