Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1930, Blaðsíða 52

18
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISPÉLAGS ÍSLENDINGA
ar og hefir verið þróttmesta menn-
ingaratriðið á vegferð hennar í þús-
und ár. Hvað aðrar þjóðir snertir,
var þetta ekki eins eðlilegt. Þær
vissu lítið eða ekkert um sögu
þjóðarinnar, og það sem þær vissu,
var í flestum tilfellum rangt, >utan
tiltölulega fárra menntamanna, er
sérstakt far hafa gert sér um að
kynnast sögu þjóðarinnar og menn-
ingarlegum þroska hennar í fortíð
og nútíð. Fjöldinn vissi því ekkert
um, að þegar aðrar þjóðir vógust
með vopnum og einveldishugsunin
velti sér yfir löndin, og yfirgangur
harðstjóranna þrengdi æ meir að
einstaklingsfrelsi og einstaklings-
rétti, að þá stofnuðu íslendingar af
eigin hvöt lýðveldi, er hvíldi á rétti
og frelsi einstaklingsins. Hann vissi
lítið eða ekkert um andlegt at-
gervi þjóðarinnar — um áhrif ís-
lendinga til forna á ljóðagerö og
sagnaritun á Norðurlöndum, né
heldur hversu mikið afl að frum-
leiki íslendinga til forna og andlegt
atgervi þeirra hefir verið þjóðinni
sjálfri í gegnum þúsund ára stríð
við ótal erviðleika og þrautir. Þegar
menn lieyrðu talað um að þessi af-
skekta og litla þjóð, Íslendingar,
ætluðu að fara að halda hátíð til
minningar um þúsund ára gamalt
þing, fannst þeim að grundvöllur
sá, sem slíkt stjórnarfyrirkomulag
hefði hvílt á í þúsund ár án þess
að hrynja, myndi hafa verið vel
t^yggður, svo það væri gaman að
kynnast fyrirkomulaginu og þjóð-
inni.
Þriðja aðstaðan að þessu máli,
þeirri fyrstu skyld, var aðstaða Vest
ur-íslendinga. Þeir eldri þekkt.u og
nutu minningaauðs þess, er knýtti
hugi og hjörtu þjóðarinnar íslenzku
við þessa hátíð, og voru að því
leyti eitt með þjóðinni, en hátíðin
var meira fyrir þá. Hún var tilefni
til endurfunda vina og vandamanna
eftir hálfrar aldar aðskilnað, og
hún var þeim vakning og hvöt, til
meiri atorku, sannari drengskapar
og einlægari sjálfsprófunar í öllu,
er þeir höfðu í arf þegið frá feðrun-
um, og hátíðin minti hvern hugs-
andi mann svo átakanlega á.
Þeir yngri voru ekki og eru ekki
eins fast knýttir við safn endur-
minninganna, landið eða þjóðina.
Myndina, sem þeir áttu, höfðu þeir
fengið frá foreldrum sínum, úr
bókmn, og svo frá sínu eigin ímynd
unarafli. En hugur þeirra var samt
bljúgur og sál þeirra viðkvæm, er
þeir sáu landið, þar sem foreldrar
þeirra voru fæddir — landið, sem
geymir duft ættfólks þeirra í skauti
sínu; landið, sem bauð þá vel-
komna, er þeir sigldu upp að því.
Það er ekki í fljótu bragði hægt
að gera sér grein fyrir vanda þeim
og erfiðleikum, sem íslenzka þjóð-
in og þeir, sem fyrir hennar hönd
voru staddir í, við undirbúning
þessarar hátíöar. Þeir þurftu að
taka aðstöðu alls þessa fólks, sem
um hefir verið getið, til greina og
fullnægja vonum þess, seðja for-
vitni þess og svala eftirvæntingu
þess, að svo miklu leyti sem unt
var. Það þurfti að sjá því fyrir
gistingu, bæði í Reykjavík og á
Þingvöllum, þar sem engin tæki
voru fyrir hendi og allan kost
þurfti að flytja langar leiðir til að
fullnægja þörfum meira en þrjátíu
þúsund manna, og það þurfti að sjá
um veðrið, sem meira reið á með
1