Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1930, Blaðsíða 134

100
TÍMARIT ÞJ ÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
væri gædd, að sólskin hefði um
nætur. Og þessa ey kölluðu þeir
Sóley. Á þvílíkan hátt er Bjarma-
land skírt. Farmennirnir undruð-
ust þessi náttúruhýsn og hugðu
þjóðina ram-göldrótta, sem bygði
landið. Alt sem kynlegt þótti, var
skrifað í reikning fjölkyngi á fyrri
öldum, eða henni eignað.
Mér dettur í hug, að Hálogaland
hafi fengið nafn sitt af þeim loga,
sem brennur í hánorðri, þegar sól-
in “situr uppi og vakir miðjar næt-
ur’’, eins og Grímur á Bessastöð-
'um kveður. Reyndar segir svo í
Fornaldarfræðum, að þar hafi kon-
ungur ríkt, sem hét Logi eða Há-
logi. Forskeytið “há” er áherzlu-
orð, saman ber hátign, hágöfgi, há-
blessað o. s. frv.. Það er ótrúlegt, að
landið hafi verið heitið eftir kon-
ungi, sem lifað hefir að líkindum
nándarnærri söguöldinni, því að
bygt hefir verið þar um slóðir
fyrri en tiltekinn konungur ríkti
þar. Enda veit eg ekki til að lönd
heiti eftir konungum neinsstaðar.
Upplönd segja til um að þau hér-
uð liggi hátt. Og Heiðmörk segir
til um það tvent, að skógi vaxið sé
og bjart hið efra. Heiðríkja fylgir
hálendisstöðvum, sem langt eru frá
hafi. í þessum tveim nöfnum er
bæði fegurð og landshættir málað-
ir, með þeirri snild, sem norrænan
fáorða hefir til brunns að bera. Þá
er Jaðar nafn, sem táknar ákveðið
landslag. Jaðar heitir yzta röndin
á vef, og mundi Jaðarinn í Noregi
vera á ströndinni svipaður því, sem
jaðarinn er á vefnum. Annars eru
sum örnefna-eiginnöfn fornaldar-
sagna vorra þannig hjúpuð, að tor-.
velt er að skýra þau sum. T. d. er
Brálundur í Helgakviðu ærið ó-
skýr, og hátt hafinn í hillingu skáld
skaparljómans. Brá hefir ýmsar
þýðingar — brá augans er næst
oss og þar næst brá á keldu —
járnbrá. Og svo er tí-brá. Skyldi
það vera fjarstæða að hugsa sér
Brálund skógarrunna, sem brá lofts
ins, þ. e. tíbrá hjúpar. í þessum
sama skáldskap er talað um, að
heilög vötn falli af himinfjöllum.
Okkur þykir það hæfilegt að yrkja
um tárhreinar lindir, og læki krist-
alsskæra, sem falla niður úr há-
fjöllum. En þessi umsögn er hátign-
ari og þar að auki tilbreytingar-
smíð, að láta vatnið vera heilagt
og kenna fjöllin við himininn, sem
vötnin koma frá. Sú tunga, sem
þannig kveður, á yfir sér augu, er
sjá náttúruskraut. Og þó að þær
varir, sem þannig mæla, fljóti ekki
í gælum, er brjóstið niðri undir
eins og laug, sem býr undir brekku
og vakir frá alda öðli til eilífðar.
Norræn frásögulist gengur ekki
tómhent né fáklædd fram á sjón-
arsviðið. Hún hefir ættfræði og ör-
nefni á boðstólum, til að festa frá-
sagnirnar í minni, og til sanninda-
merkis um viðburði. Þessir tveir
hornsteinar taka undir og kveða
við af bergmáli, þegar Saga drep-
ur sprota sínum á þá. Þessi fræði-
kona hefir vel og lengi steininn
klappað í voru landi og víst er það
hamingja okkar, að hafa geymt
þær minjar, sem hún lét af hönd-
um, í því náttmyrkri og kafaldi, er
steðjað hefir að landi og lýð.
Sanngildi sagna vorra sést á ætt-
færslu og örnefnum. Tilbúnar sög-
ur hafa ekki þess háttar hornsteina.
Af því að Saga lét sér svo frábær-