Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1930, Blaðsíða 131

FYRIRLESTUR UM ANDRA JARL
97
húsfreyju gekk liðugra og tíðara
• . . Þær Sigríður og Guðrún
teygðu þriðjungi lengra úr lopan-
um . . . Sigurði bónda sóttist og
betur verkið, fléttaði hann nú miklu
harðara en áður.’’ Og þó voru
það aðeins rímurnar af Úlfari
sterka, og það daufasta ríman úr
þeim, sem þá átti að hafa verið
kveðin. ímyndið yður hvílíkt kvik
°g fjör þá var í fólki, er rímur af
Andra jarli voru kveðnar fyrir því,
er það sat og tætti. En vér menn-
irnir erum af iausu efni gervir, og
höldum hvorki hitanum né kuldan-
um í oss til lengdar. Það gufar út
úr okkur aftur, hvort sem það er
pólitík eða prédikanir, brennivín
eða bindindi, og álirif þess gleym-
ast. Árið 18.... kom út nótnabók
Guðjóhnsens; þar voru gamlir sálnr
ur undir nýjum nótum, en út úr því
urðu svo mikil ónot milli inna yngri
°g eldri manna, að til vandræða
horfði. öldungarnir höfðu sungið
“gamla lagið’’ frá því þeir tóku
fyrst undir sálmavers, alla sína trú,
úuggun og bænheyrslu höfðu þeir
sungið út úr sálmunum með “gamla
laginu’’, og forsjónin hafði hvergi
fundið að því að það væri sungið
‘falskt’’, né dregið sig í hlé fyrir
urönnum vegna þess. Breyting var
því óþörf, ef ekki hættuleg. Yngri
niennirnir voru þar í móti svo hár-
vissir, að “nýja lagið’’ væri réttara,
Þnr sem allar réttar söngreglur og
uótnabókin var á þeirra hlið. Gamli
söngurinn hneykslaði eyrað, svo
nndaktin komst ekki inn um það,
en sálmurinn féll utan hjá veginum.
Og ungu mennirnir unnu sitt mál,
ekki svo að þeir sannfærðu ina
eldri, né kúguðu þá til hlýðni, langt
frá, þeir gerðu það á miklu ein-
faldari hátt; gömlu mennirnir voru
náttúrlega svo miklu eldri, og ent-
ust ekki tii að lifa á við þá.
í þrasinu, sem af þessu leiddi,
gleymdust rímurnar af Andra jarli,
og þá var þess ekki langt að bíða,
að inn síðasti sölusokkur var feld-
ur af. Jón Sigurðsson nuddaði um
það í Nýjum Félagsritum, að eng-
inn nenti að taka lykkju, en hann
var ekki svo glöggsær, að hann
sæi orsökina.
Áður en eg lýk þessu máli, verð
eg að minnast á eitt. Af því eg held
þenna fyrirlestur svona nærri
“bændafélaginu’’, sem sérstaklega
spornar á móti öllum kúgurum og
einokunarseggjum, munu menn
fljótt taka eftir því, að Andri jarl,
sem annars var fremur opinskár,
og fljótur til að láta óvini sína reka
sig ónotalega á, aldrei svo mikið
sem bandaði hendinni við járn-
brautakóngum né hveitikaupmönn-
um. En hann var að því leyti sinn-
ar aldar barn, eins og flestir í
rauninni eru. Þá var önnur aldar
venja; alt sem nokkuð kvað að,
var einokun og einveldi, og voru þá
svo mikil brögð að því, að einungis
ribbaldar og mauraþegnar sölsuðu
undir sig einkarétt til að ganga
aftur. Nú er svo komið, að mein-
hægir menn og góðgerðasamir sitja
ekki lengur á hakanum, þeir birt-
ast mönnum nú jafnoft, eða öllu
heldur tíðara en hinir, eftir því sem
öllum “spiritualistum’’ ber saman
um. Andri jarl var “monopoiisti”
á sinni öld. Hann gat ekki annað
verið. Ef einhver vill áfella hann
fyrir það, verður hann dæmdur
fyrir sinn aðal kost, það hversu
mikill hann var.