Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1930, Blaðsíða 128

Fluttur af Stephan G. Stephanssyni veturinn 1887
(Gaman erindi þetta sem hér fer á
eftir þarf lítilla skýringa við; það skýrir
sig að mestu leyti sjálft. Höfundurinn
mun hafa samið það og flutt I kunningja
hóp, á þeim árum, þegar allmikill félags-
hugur var í mönnum, á fyrstu landnáms
árum Dakota bygðarinnar. Voru þá oft
fluttir “fyrirlestrar” um ýmiskonar efni
og þó helzt, um menn er uppi áttu að
hafa verið á fyrri og síðari öldum. Mjög
í anda þeirrar tíðar, var bent á hversu
hetjur þessar hefðu orðið fyrir “áhrif-
um” sér frumlegri og merkari manna;
fór þá stundum svo að lítið varð úr
sjálfri sögu hetjunni, annað en eftir-
líking þessara voldugu fyrirmynda. Þann-
ig semur Andri sig að háttum Goliaths.
Þá er og hent gaman að því sem all-
mjög tíðkast enn, ritgerðum og margs-
konar skrafi um þjóðsagnahetjur. Þeim
er ítarlega lýst, skapgerð þeirra, og hug-
sjóna lífi. Bendir höf. á að sömu skil
megi gera riddarasögunum, og öðrum
æfintýrasögum vorum, og klæða sögu-
hetjurnar mannlegum búningi, leiða þær
fram sem menn er í raun og veru hafi
verið til, og lifað og starfað á sínum
tíma, og orðið síðari tímum til uppbygg-
ingar. Sbr. Andra og tóvinnuna. —Er-
indið vakti allmikið umtal og þótti koma
við mál er þá voru rædd en fallin eru
nú í þagnargildi. — Ritstj.)
Enn er mér í barnsminni fyrsti
sjóvetlingurinn, er eg prjónaði
heima á íslandi. Þá var reyndar
gullöld tóskapar vors farið að halla.
Þó var það enn siður að nota ung-
linga til að pota vetlingsmynd, um
in löngu jólaföstukvöld, sem voru
seldir í kaupstaðinn, eftir að öll
lykkjuföllin höfðu verið tekin sam-
an, hypjað fyrir toturnar, þvegnir,
þvættir, þæfðir, dregnir yfir spor-
öskjulagað vetlingatré, sem efri
endinn var þverskeltur af, og líkt
lagaðri borðflögu stungið inn í
hvern þumal; hengdir til þerris,
dregnir af trjánum og fergðir, og
svo þegar vinnumaðurinn kom
heim úr kaupstaðarferðinni, Þor-
láksmessudaginn fyrir jól, hafði
hann orðið að gefa kaupmannin-
um 4 pör af þessum vetlingum fyr-
ir laka pott-tunnu af brennivíni! —
En sjóvetlingurinn minn hafði ver-
ið lengi á prjónunum. Eg hafði
reyndar verið að pota hann í viku,
og þrisvar var búið að rekja liann
upp. Nú var eg í fjórða sinn kom-
inn fram undir þumalgötin, og fyr-
ir manna sjónum heyrði eg, að
annað var ekki sýnilegt, en hann
hjengi við mig hálfgerður öll jólin
út, að öllu forfallalausu. — En þá
varð alt í einu svo snögg skipan á
verklagi mínu, að eg rak vetlinginn
af á einni kvöldvöku. Eg hafði
unnið mitt fyrsta frægðarverk. Það
höfðu verið kveðnar rímur um
kvöldið, og það var afl utan úr
heimi hetjulífs og íþrótta, sem
hjálpaði mér til þess. Það var mað-
urinn, sem eg kenni þenna fyrir-
lestur við. Það var hann Andri
jarl.
Það er með Andra jarl, eins og
flesta afbragðsmenn; það er eins
og smámenninn, sem lifðu þeim
samtíða, hafi tekið sig saman um